بیماری سرخک کودکان ونوزادان:علائم،درمان و پیشگیری
سرخک یک بیماری ویروسی بسیار مسری است که اغلب کودکان دچار آن می‌شوند. این بیماری از طریق آب دهان، بینی یا گلوی شخص بیمار به دیگران منتقل می‌شود. علائم اولیه بیماری حدود ۱۰ تا ۱۲ روز پس از انتقال ویروس به بدن بروز می‌کنند و عبارت‌اند از تب بالا، آبریزش بینی، قرمزی چشم‌ها و وجود لکه‌های ریز سفید در داخل دهان. چندین روز بعد از بروز این علائم، بثورات پوستی نیز ایجاد می‌شوند. این بثورات در ابتدا در صورت و گردن هستند و به تدریج به تمام بدن منتقل می‌شوند. هیچ درمان به خصوصی برای سرخک وجود ندارد و اغلب بیماران با گذشت ۲ الی ۳ هفته دوره درمان و نقاهت بیماری را پشت سر می‌گذارند. البته در کودکان مبتلا به سوءتغذیه و کودکانی با سیستم ایمنی بدن ضعیف، بیماری سرخک می‌تواند عوارض جدی ایجاد کند. با انجام واکسیناسیون می‌توان از سرخک پیشگیری کرد.
علل
سرخک بر اثر عفونت با ویروسی به نام روبلا ایجاد می‌شود. این ویروس وارد مخاط بینی و گلوی کودکان یا افراد بزرگسال می‌شود. از ۴ روز قبل از بروز بثورات پوستی و تا ۴ الی ۵ روز بعد از آن، این ویروس قابل انتقال به دیگران است. ویروس می‌تواند از را‌ه‌های زیر به دیگران منتقل شود:
- تماس فیزیکی با شخص آلوده به ویروس
- نزدیک بودن به شخص آلوده به ویروس زمانی که سرفه یا عطسه می‌کنند.
- تماس با سطحی که با قطرات مخاط دهان یا بینی بیمار ، آلوده شده است و سپس بردن دست در دهان و یا مالیدن چشم‌ها یا بینی (ویروس تا دو ساعت بعد از خروج از بدن بیمار زنده می‌ماند).
عوامل خطر
اگر کودک شما در برابر سرخک واکسیناسیون نشده باشد و قبلاً به این بیماری مبتلا نشده باشد، در صورتی که با شخص آلوده به ویروس سرخک تماس پیدا کند به احتمال ۹۰ درصد به سرخک مبتلا می‌شود. معمولاً بین ۶ تا ۲۱ روز (معمولاً ۱۴ روز) طول می‌کشد که کودک پس از تماس با ویروس، به بیماری سرخک مبتلا شود.
علائم سرخک
اگر کودک شما به سرخک مبتلا شده باشد در ابتدا تب بالا، آبریزش بینی و سرفه خواهد داشت و چشمان او دردناک، متورم و قرمز می‌شوند.
چند روز بعد از شروع این علائم ممکن است لکه‌های سفید رنگی در دهان کودک ایجاد شوند که به آنها لکه‌های کوپلیک گفته می‌شود و بیشتر در ناحیه مخاطی داخل گونه دیده می‌شوند. چند روز بعد از این، راش پوستی سرخک روی گردن و صورت نمایان می‌شوند و سپس به سایر نواحی بدن گسترش پیدا می‌کنند. بثورات پوستی در ابتدا به صورت دانه‌های قرمز و مسطح هستند اما در ادامه برآمده می‌شوند. با ظاهر شدن این دانه‌ها، تب به طور ناگهانی شدید می‌شود و ممکن است گاها با ۴۰ درجه سانتی‌گراد برسد. ممکن است دانه‌های پوستی در ادامه خارش داشته باشند. کودک شما ممکن است احساس ناخوشی و خستگی مفرط و حس بدن درد داشته باشد. سرفه‌های مکرر می‌تواند موجب ناراحتی زیاد کودک شود. دانه‌های پوستی معمولاً تا ۵ روز ادامه خواهند داشت و سپس رنگ آنها قهوه‌ای شده و به تدریج محو می‌شوند. دانه‌ها به همان ترتیبی که ایجاد شدند، ابتدا از صورت و گردن و سپس از بدن محو می‌شوند و پوست را خشک و به حالت پوسته پوسته درمی‌آورند.
چه زمان به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت دیدن علائم زیر با پزشک تماس بگیرید:
- تب کودک شما با گذشت ۴ روز از بیرون ریختن دانه‌های پوستی، همچنان ادامه دارد.
- سرفه کودک شما بدتر شده است.
- کودک شما دچار درد گوش شده است.
در صورت دیدن علائم زیر به سرعت کودک خود را به نزدیک‌ترین مرکز اورژانس برسانید یا با ۱۱۵ تماس بگیرید:
- کودک شما دچار نفس تنگی شد یا نفس‌های او صدادار شدند.
- کودک دچار تغییر رفتار غیرطبیعی یا مشکلات حرکتی شد.
- بروز تشنج
- دچار سردرد شدید یا استفراغ مداوم شده است.
عوارض
اغلب کودکان و نوزادان بدون ابتلا به هیچ عوارضی، بیماری سرخک را پشت سر می‌گذارند. در موارد خاصی ممکن است بیماری سرخک مشکلات دیگری ایجاد کند از جمله:
- اسهال
- استفراغ
- عفونت گوش
- عفونت چشم
- تورم گلو (لارنژی )
- تشنج
- التهاب مغز: این مورد به ندرت رخ می‌دهد اما دز صورتی که بروز کند موجب صدمات همیشگی به مغز می‌شود.
اگر فکر می‌کنید کودک شما دچار علائم دیگری به جز علائم سرخک شده است، او را نزد پزشک ببرید. در موارد نادری ممکن است عوارض جدی‌تری مانند برونشیت یا پنومونی در کودک ایجاد شود.
ویروس چگونه منتقل می‌شود؟
سرخک یک بیماری بسیار مسری است و به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. ویروس سرخک در غشای مخاطی بینی و گلوی بیمار وجود دارد. زمانی که شخص بیمار، سرفه یا عطسه می‌کند، قطرات مخاط بینی و دهان او در هوا پخش می‌شوند. ویروسی که در این قطرات وجود دارد می‌تواند تا دو ساعت همچنان زنده بماند و به فرد دیگری منتقل شود.
از دو روز قبل از بروز علائم سرخک و تا چهار روز بعد از آن، بیماری سرخک قابل انتقال به دیگران است. کودکانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند و دچار سرخک می‌شوند، برای مدت‌زمان بیشتری ناقل ویروس هستند.
تشخیص
می‌توان با معاینات فیزیکی، بیماری سرخک را تشخیص داد. همچنین ممکن است در مواردی پزشک انجام آزمایش خون یا نمونه‌گیری از مخاط بینی و گلو را تجویز کند. اگر حدس می‌زنید کودک شما به سرخک مبتلا شده است، بهتر است قبل از مراجعه به مطب با پزشک نماس بگیرید تا عفونت ویروسی به سایر بیماران مطب سرایت نکند.
درمان سرخک
بیماری سرخک روش درمانی خاصی ندارد و باید بیماری دوره‌ی خود را طی کند. در صورتی که عوارض خاص بیماری سرخک بروز نکند، پزشک برای بیمار استراحت بسیار زیاد و برخی روش‌های معمول برای کنترل تب و جلوگیری از بی‌آبی بدن را تجویز می‌کند. علائم بیماری معمولاً طی ۷ تا ۱۰ روز برطرف می‌شوند.
درمان دارویی
- تب‌برها:برای کاهش تب می‌توانید به کودک خود داروهای غیرتجویزی مانند استامینوفن، ایبوبروفن یا ناپروکسن بدهید تا تب ناشی از سرخک را پایین بیاورید. در مورد دادن آسپرین به کودکان و نوجوانان احتیاط کنید. هرچند استفاده از آسپرین برای کودکان بالا سه سال تائید شده است اما این دارو هرگز نباید برای کودکانی که به تازگی دچار آبله‌مرغان یا آنفولانزا شده‌اند، تجویز شود. علت این موضوع این است که مصرف آسپرین در این افراد با ابتلا به سندرم ری (Reye's) می‌تواند مرتبط باشد. این سندرم به ندرت رخ می‌دهد اما در این کودکان می‌تواند خطر مرگ را به همراه داشته باشد.
- آنتی‌بیوتیک: در صورتی که رد زمان ابتلا به سرخک، عفونت‌هایی مانند پنومونی یا عفونت گوش بروز کند، پزشک برای کودک شما داروی آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.
- ویتامینA : افرادی که ویتامین A کمی در بدن خود دارند ممکن است دچار نوع شدیدتری از بیماری سرخک شوند. دادن ویتامین A می‌تواند باعث شود که شدت بیماری سرخک کمتر شود. تجویز ویتامین A، معمولاً به صورت دوز بالای ۲۰۰۰۰۰ واحدی است که دو روز پشت سر هم مصرف می‌شود.
واکسیناسیون بعد از ابتلا به ویروس
کودکانی که نسبت به بیماری مقاوم نشده‌اند (مانند نوزادان) ممکن است ۷۲ ساعت پس از قرارگیری در معرض ویروس سرخک، واکسیناسیون شوند تا در برابر آن مقاومت داشته باشند. اگر با وجود واکسیناسیون باز هم کودک به سرخک مبتلا شود، علائم او بسیار خفیف‌تر خواهند بود و برای مدت‌زمان کمتری ادامه خواهند داشت.
سرم ایمنی گلوبولین
در صورتی که نوزادان یا افرادی با سیستم ایمنی ضعیف، در معرض ویروس سرخک قرار بگیرند، ممکن است پروتئین یا همان آنتی‌بادی خاصی به نام سرم ایمنی گلوبولین به آنها تزریق شود. در صورتی که ظرف ۶ روز پس از قرارگیری در معرض ویروس، این آنتی‌بادی تزریق شود می‌توان از بروز سرخک پیشگیری کرد و با در صورت ابتلا به سرخک، علائم آن بسیار خفیف خواهند بود.
مراقبت‌های خانگی
در صورتی که کودک شما به سرخک مبتلا شده است، انجام درمان‌های زیر می‌تواند مفید باشد:
- قرمزی چشم (ورم ملتحمه): اگر در اطراف چشم پوسته وجود دارد آن را به آرامی با یک دستمال مرطوب پاک کنید.
- سرفه: داروهای مخصوص سرفه، جلوی سرفه کردن را نمی‌گیرند. قرار دادن ظرف آب در اتاق یا استفاده از دستگاه‌های بخور سرد می‌تواند کمک کننده باشد. اگر کودک شما بیشتر از ۱۲ سال دارد، دادن یک لیوان آب همراه یک قاشق آب‌لیمو و دو قاشق عسل، برایش مفید است. به نوزادان عسل ندهید.
- کم‌آبی بدن: مطمئن شوید که به بدن کودک شما آب و مایعات کافی می‌رسد. اگر کودک تب دارد، احتمال آنکه بدنش کم آب شود بیشتر است. کودک خود را تشویق کنید که مقدار زیادی آب و مایعات بنوشد.
- جداسازی کودک (قرنطینه): زمانی که بیماری مسری است، کودک نباید به مدرسه یا مهدکودک برود و فعالیت‌هایی که طی آن با دیگران در ارتباط هست را انجام بدهد. افرادی که در برابر سرخک مقاوم نیستند و قبلاً به این بیماری مبتلا نشده‌اند باید در این مدت‌زمان به خانه‌ی کودکی که سرخک دارد، نروند.
پیشگیری
تنها راه پیشگیری از ابتلا به سرخک، انجام واکسیناسیون با واکسن سرخک است. در اغلب کشورها، این واکسن به عنوان بخشی از برنامه واکسیناسیون کودک زده می‌شود. اما در برخی کشورها نیز این واکسیناسیون انجام نمی‌شود و برخی از افراد نیز به خاطر نگرانی بابت عوارض واکسن، از زدن آن خودداری می‌کنند. در صورتی که کودکی یک بار به سرخک مبتلا شود تا پایان عمر در برابر آن مقاوم خواهد بود.
