مراحل رشد ذهنی و حرکتی نوزاد و کودک از تولد تا قبل از ۱ سالگی

نوزاد شما، از زمانی که به دنیا می‌آید تا زمانی که پا به جوانی می‌گذارد، مراحل رشدی متمایزی را پشت سر می‌گذارد. طی هر یک از این مراحل، مغز و ذهن فرزند شما دچار تغییرات و پیشرفت‌های شخصی می‌شود. البته چگونگی و زمان تقریبی این تغییرات در هر کودک متفاوت است و به عوامل ژنتیکی بستگی دارد. البته شرایط محیطی و تعامل کودک با افراد مهمی که در اطراف او قرار دارند نیز تأثیر بسیار چشمگیری بر چگونگی تأثیرپذیری کودک از مراحل مختلف رشدی دارد.

رشد کودک: نوزادی

مهارت‌های ارتباطی و زبانی

• با شنیدن صدای پدر یا مادر یا صداهای دیگر سر خود را می‌چرخاند.
• برای نشان دادن نیازهای خود (بغل کردن، غذا خوردن، عوض شدن پوشک، خوابیدن) گریه می‌کند.
• زمانی که نیازش برطرف می‌شود گریه کردن را قطع می‌کند.

رشد فیزیکی و حرکتی

• با نشان دادن چیزی به او یا شنیدن صدایی، حرکت می‌کند.
• رفلکس ریشه: به سمت سینه مادر یا شیشه شیر حرکت می‌کند و سینه مادر یا سر شیشه شیر را می‌مکد.
• رفلکس مورو (رفلکس هراس): زمانی که کودک می‌ترسد، دست و پای خود را باز می‌کند و سپس دوباره آن‌ها را جمع می‌کند.
• رفلکس تونیک گردن (حالت شمشیرباز): زمانی که گردن به یک سمت می‌چرخد، بازوی همان سمت باز می‌شود و بازوی مخالف جمع می‌شود.
• رفلکس چنگ زدن: اگر انگشتی در کف دستش قرار گیرد، انگشتانش را جمع می‌کند و آن را می‌گیرد. در صورتی که کف پایش را لمس کنید، انگشتان پایش را جمع می‌کند.

رشد احساسی و اجتماعی

• با لمس کردن و صدای والدین خود آرام می‌شود.
• در برخی موارد هوشیار می‌شود.

مهارت‌های ادراکی (فکر کردن و یادگیری)

• زمانی که آرام و هوشیار است، به صورت دیگران نگاه می‌کند.
• چهره‌ها را دنبال می‌کند.

رشد کودک: یک ماهگی

مهارت‌های ارتباطی و زبانی

• با شنیدن صدای بلند، وحشت‌زده می‌شود.
• به جای گریه کردن، از خود صداهایی در می‌آورد.

رشد فیزیکی و حرکتی

• مشت خود را محکم می‌بندد.
• دست و پاهای او در دو طرف به طور هماهنگ حرکت می‌کنند.
• زمانی که روی شکم می‌خوابد، گردن خود را کمی بالا می‌گیرد.

رشد احساسی و اجتماعی

• صدای مادر خود را می‌شناسد.
• زمانی که ناراحت است، به صدا، ابراز محبت و در آغوش گرفتن پدر و مادر پاسخ می‌دهد.
• با شنیدن صدای خوشایند مثل موسیقی هوشیار می‌شود.

مهارت‌های ادراکی (فکر کردن و یادگیری)

• به شیئی که در روبه‌روی او قرار دارد زل می‌زند خصوصاً اگر رنگ آن روشن باشد.
• چهره‌ها را دنبال می‌کند.

رشد کودک: دو ماهگی

مهارت‌های ارتباطی و زبانی

• گریه‌های او حالت‌های مشخص‌تری دارند و نشان‌دهنده گرسنگی، درد یا خستگی هستند.
• قان و قون می‌کند و به صدای مادر پاسخ می‌دهد (اصطلاحاً آقون می‌گوید)
• زمانی که با او بازی کنید، با او حرف بزنید یا به او لبخند بزنید، واکنش نشان می‌دهد.
• توجهش به شخصی که صحبت می‌کند جذب می‌شود.

رشد فیزیکی و حرکتی

• زمانی که روی شکم خوابیده است می‌تواند سر خود را بالا بگیرد و حتی ممکن است با فشار بازوهای خود بدن خود را بالاتر ببرد.
• زمانی که به حالت نشسته قرار می‌گیرد به خوبی می‌تواند سر خود را کنترل کند.
• رفلکس‌های نوزادی مانند رفلکس مورو (رفلکس هراس) به تدریج محو می‌شوند.
• در نیمی از موارد مشت او دیگر بسته نیست.

رشد احساسی و اجتماعی

• خودش را مثلاً با قرار دادن مشتش در دهانش، آرام می‌کند.
• زمانی که پدر و مادرش در نزدیکی او هستند، سعی می‌کند به آن‌ها نگاه کنید.
• زمانی که خوشحال است می‌خندد.

مهارت‌های ادراکی (فکر کردن و یادگیری)

• زمانی که در حال بازی هستید، در صورتی که حوصله‌اش سر برود با گریه کردن به شما نشان می‌دهد تا صحنه بازی را عوض کنید یا فعالیت جدیدی را شروع کنید.
• نسبت به تمامی صداهای اطراف خود هوشیار است.
• بر روی چهره‌ها تمرکز می‌کند و اشیای در حال حرکت را دنبال می‌کند.

 رشد کودک: چهار ماهگی

مهارت‌های ارتباطی و زبانی

• صداهایی از خود درمی‌آورد تا توجه شما را جلب کند.
• لبخند می‌زند، قهقهه می‌زند، فریاد می‌زند و صداهایی مانند حرف زدن از خود درمی‌آورد.
• زمانی که صحبت می‌کنید به دهان شما خیره می‌شود.
• برای گرسنگی، خستگی یا درد، گریه‌های متفاوتی دارد.

رشد فیزیکی و حرکتی

• می‌تواند از جلو به عقب بچرخد.
• می‌تواند دست خود را دراز کند و اشیا را بردارد.
• معمولاً با دو دست خود اسباب بازی‌هایش را می‌گیرد و در دهانش می‌گذارد.
• زمانی که نشسته است به خوبی گردن خود را کنترل می‌کند.
• زمانی که روی شکم خوابیده است با بازوی خود سر و سینه‌اش را بالا نگه می‌دارد.

رشد احساسی و اجتماعی

• زمانی که چیزی خوشایند مانند قلقلک برایش رخ می‌دهد، می‌خندد و به ابراز احساسات و قربان صدقه‌ی دیگران واکنش نشان می‌دهد.
• با درآوردن صداهایی مانند حرف زدن، با دیگران ارتباط برقرار می‌کند.
• خودش را آرام می‌کند و برای مثال زمانی که گرسنه است انگشت خود را می‌مکد.
• زمانی که پرستار او (یا کسی که از او نگهداری می‌کند) به سمت او می‌آید ذوق‌زده می‌شود.

مهارت‌های ادراکی (فکر کردن و یادگیری)

• به راحتی حواسش به سمت چیزهایی که در اطراف هست پرت می‌شود (برای مثال کودکی که قبلاً در هنگام شیر خوردن فقط بر روی مکیدن پستانک یا سینه‌ی مادر متمرکز بود، حالا با شنیدن کوچک‌ترین صدا سرش را برمی‌گرداند).
• کارهای روتین را پیش‌بینی می‌کند. (برای مثال هنگامی که روی صندلی مخصوص غذا خوردن نشانده می‌شود دیگر گریه نمی‌کند و وقتی قرار است پوشکش عوض شود خودش لگنش را می‌چرخاند).
• کارهایی که برایش لذت‌بخش هستند را تکرار می‌کند. برای مثال اسباب‌بازی خود را هل می‌دهد تا حرکت کند.
• دستان خودش را باز و بسته می‌کند و آن‌ها را امتحان می‌کند.
• سعی می‌کند اسباب‌بازی‌های خود را با در دست گرفتن، گذاشتن در دهان و نگاه کردن، کشف کند.

رشد کودک: شش ماهگی

مهارت‌های ارتباطی و زبانی

• با لب و دهان خود صداهایی درمی‌آورد و حروفی بی‌صدایی مانند با، دا، گا را تلفظ می‌کند.
• شروع به درآوردن صداهایی می‌کند که مشابه حرف زدن است.
• اسم خودش را می‌شناسد.
• لغات کمی را می‌شناسد.
• برای جلب توجه و ابراز احساسات از صدای خود استفاده می‌کند.

رشد فیزیکی و حرکتی

• در حالت خوابیده روی شکم، می‌تواند بدن خود را با دستانش بالا ببرد و روی زمین سینه‌خیز برود و یا این که میتواند روی چهار دست و پا قرار گیرد.
• می‌تواند بدون کمک دیگران بنشیند.
• به کمک دیگران می‌تواند بایستد و در حالت ایستاده با کمک می‌تواند بدن خود را بالا و پایین ببرد.
• رفلکس‌های نوزادی او (مانند مشت کردن دست) کم‌کم از بین می‌روند.
• دستان خود را جلو می‌برد و اشیا را با انگشتان خود بلند می‌کند.
• می‌تواند از پشت به جلو و از جلو به پشت بچرخد.

رشد احساسی و اجتماعی

• چهره‌های آشنا را تشخیص می‌دهد و با خوشحالی به آن‌ها واکنش نشان می‌دهد.
• از صداهای بلند می‌ترسد و ممکن است گریه بیافتد.
• برای جلب‌توجه شما می‌خندد و زمانی که به او توجه می‌کنید واکنش نشان می‌دهد.
• احساسات خود مانند خوشحالی، لذت، ناراحتی و عصبانیت را نشان می‌دهد.

مهارت‌های ادراکی (فکر کردن و یادگیری)

• برای درک بهتر از محیط خود، وسایل و اسباب‌بازی‌ها را در دهانش می‌گذارد.
• هر چیزی که رد اطرافش قرار دارد را می‌خواهد با دست بگیرد.
• به هر سمتی که بخواهد برود، بدن خود را حرکت می‌دهد (برای مثال وقتی می‌خواهد همراه شما به اتاق بیاید، دستان خود را طرف شما دراز می‌کند و به سم