انتروکولیت نکروزان در نوزادان :علل، نشانه ها و درمان
هنگامی که نوزادان نارس به دنیا می‌آیند، بسیاری از اندام‌های آنها کامل شکل نگرفته است. همین باعث می‌شود که خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها در چند هفته اول زندگی نوزادان زیاد باشد. یکی از این بیماری‌ها، بیماری آنتروکولیت نکروزان است که رایج‌ترین و جدی‌ترین بیماری گوارشی در نوزادان نارس است. آنتروکولیت نکروزان (NEC) زمانی ایجاد می‌شود که بافت روده کوچک یا روده بزرگ آسیب دیده باشد یا در حال از بین رفتن باشد. آنتروکولیت نکروزان باعث می‌شود روده ملتهب شده و در برخی از موارد سوراخی در روده ایجاد شود. هنگامی که این اتفاق بیفتد، روده دیگر قادر به نگهداری فضولات نیست، در نتیجه باکتری و دیگر مواد زائد از روده بیرون آمده و وارد جریان خون یا حفره شکمی می‌شوند. این اتفاق باعث می‌شود نوزاد شدیداً بیمار شود، حتی ممکن است این بیماری زندگی نوزاد را نیز به خطر بیندازد. انتروکولیت نکروزان معمولاً بر نوزادانی تاثیر می‌گذارد که قبل از ۳۲ هفته بارداری متولد شده باشند اما برخی از کودکانی که پس از گذراندن دوره کامل بارداری به دنیا آمده‌اند ولی نقص قلبی دارند نیز به آنتروکولیت نکروزان مبتلا می‌شوند.
علت بیماری انتروکولیت نکروزان چیست ؟
علت اصلی بیماری انتروکولیت نکروزان (NEC) ناشناخته است اما متخصصین معتقدند که عوامل مختلفی ممکن است در ابتلا به این بیماری نقش داشته باشند. این عوامل عبارتند از:
- عدم رشد کامل روده در هنگام تولد
- نرسیدن اکسیژن کافی یا خونریزی روده در هنگام تولد(که معمولاً در اثر تحویل نامناسب ایجاد می‌شود)
- آسیب به آستر روده
- رشد شدید باکتری در روده که باعث از بین رفتن دیواره روده می‌شود
- تغذیه نوزاد با شیر خشک( نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند کمتر در معرض خطر ابتلا به انتروکولیت نکروزان قرار دارند).
گاهی انتروکولیت نکروزان به صورت مسری منتقل شده و در نتیجه باعث می‌شود تمام نوزادان بخش نوزادان به آن مبتلا شوند. هرچند این اتفاق ممکن است هم زمان بیفتد، اما نشان می‌دهد که بیماری ممکن است از نوزادی به نوزاد دیگر منتقل شود حتی اگر پرستاران بخش خیلی مراقب باشند که بیماری گسترش پیدا نکند.
علائم و نشانه‌ها
علائم بیماری انتروکولیت نکروزان نیز مانند علائم دیگر بیماری‌های گوارشی است ولی شدت بیماری در هر نوزاد متفاوت است. علائم رایج عبارتند از:
- قرمزی، تورم یا حساسیت در شکم
- نداشتن احساس خوب
- ماندن غذا در معده بیشتر از حد معمول
- یبوست نوزاد
- اسهال نوزاد یا وجود مدفوع تیره و خونی
- فعالیت کمتر نوزاد
- درجه حرارت پایین یا متغیر (هیپوترمی نوزاد)
- به ندرت، وجود استفراغ سبز رنگ (همراه با صفرا)
دیگر علائم انتروکولیت نکروزان شامل آپنه (وقفه تنفسی نوزاد)، کندی تپش قلب و فشار خون پایین است. در موارد شدیدتر ممکن است مایعی در شکم وجود داشته باشد (که در عکس اشعه ایکس نشان داده می‌شود) یا بیمار علائمی همچون پریتونیت (عفونت غشای شکم) یا شوک داشته باشد.
عوارض
آسیب به بافت روده باعث ایجاد حفره (سوراخ) در روده می‌شود. وجود سوراخ باعث می‌شود که باکتری‌هایی که به طور معمول در روده وجود دارند وارد شکم شده و عفونت ایجاد شود. آسیب وارده ممکن است فقط در قسمت کوچکی از روده باشد یا گسترش پیدا کرده و قسمت بیشتری از روده را در بر بگیرد. بیماری بسیار سریع پیشرفت می‌کند. عفونت روده برای نوزاد سخت و غیر قابل تحمل است و حتی با وجود درمان نیز، ممکن است عوارض جدی از خود به جا گذارد. مشکلات ناشی از بیماری آنتروکولیت نکروزان عبارتند از:
- ایجاد حفره یا سوراخ در روده
- زخم شدگی یا تنگی و باریک شدن روده
- مشکل در جذب غذا (اگر قسمت زیادی از روده برداشته شود)
- عفونت شدید و طاقت فرسا
تشخیص
در نوزادانی که علائم انتروکولیت نکروزان را دارند، تشخیص بیماری در صورتی تائید می‌شود که در عکس اشعه ایکس یک الگوی غیر طبیعی گاز نشان داده شود. این الگو نشان دهنده‌ی گازهای حبابی یا راه راه در دیواره روده است. در موارد شدید، هوا از روده خارج شده و وارد رگ‌های بزرگ کبد و حفره شکمی می‌شود. ممکن است پزشک سوزنی را درون حفره شکمی وارد کند تا مایع موجود را بیرون بکشد و سپس مشخص شود که آیا در روده‌ها سوراخی وجود دارد یا خیر.
درمان انتروکولیت نکروزان
روش‌های مختلفی برای درمان آنتروکولیت نکروزان وجود دارد. روش انتخابی برای درمان نوزاد شما به چندین عامل بستگی دارد، از جمله:
- شدت بیماری
- سن نوزاد
- سلامت کلی نوزاد
اولین قدم این است که نوزاد از راه دهان تغذیه نشود. در عوض، مایعات و مواد غذایی مورد نیاز از راه وریدی به نوزاد داده شوند. این کار باعث استراحت روده و حذف فشار به روده می‌شود. معمولاً لوله‌ای از راه بینی به معده نوزاد وارد می‌شود. این لوله، گازها و هوای داخل روده را تخلیه می‌کند. در نتیجه نفخ معده کاهش یافته و نوزاد آرامتر می‌شود. سپس، پزشک درمان با آنتی بیوتیک را شروع می‌کند. آنتی بیوتیک از ایجاد عفونت پیشگری کرده و روده بهبود می‌یابد. دیگر روش‌های درمانی به آنچه دقیقا در روده اتفاق می‌افتد بستگی دارند. اگر در روده خونریزی وجود داشته باشد، خون به بیمار تزریق می‌شود. داروهایی نیز تجویز می‌شوند تا فشار خون، ضربان قلب واکسیژن خون را در سطح مناسب نگه‌دارند. با پیشرفت درمان، آزمایش‌هایی نیز انجام می‌شوند تا وضعیت سلامت نوزاد را مشخص کرده و در اتخاذ تصمیمات بعدی به پزشک کمک کنند. عکس اشعه ایکس از شکم نشان دهنده‌ی مقدار گاز تولید شده در معده نوزاد است. آزمایش خون نشان دهنده‌ی علائم وجود عفونت (تعداد گلبول‌های سفید)، میزان کارایی تنفس نوزاد (بررسی گاز خون نشان دهنده‌ی مقدار اکسیژن و دی اکسید کربن خون است) و اسید لاکتیک (اسید لاکتیک بالا نشان دهنده‌ی پیشرفت بیماری است) خواهد بود.
جراحی
اگر جراحی نیاز باشد، متخصص اطفال دقیق روده را بررسی خواهد نمود. پزشک فقط قسمت آسیب دیده‌ی روده را برمی‌دارد. این کار انجام می‌شود تا قسمت‌های باقی‌مانده دوباره کارشان را شروع کنند. این کار تا حد زیادی سیستم گوارش نوزاد را حفظ می‌کند. ممکن است پزشک ابتدا دیواره شکم را سوراخ کند. این کار باعث بهبود روده می‌شود. جابجایی روده، به نحوی که مواد زائد و فضولات در یک کیسه بیرون از بدن تخلیه شود، برای والدین ترسناک است. اما این کار در اکثر موارد موقتی است. سپس جراحی دیگری انجام می‌شود تا سوراخ بسته شود.
آیا بیماری انتروکولیت نکروزان زندگی نوزاد را به خطر می‌اندازد؟
بله. بیماری انتروکولیت نکروزان یک بیماری خطرناک است و عوارض جدی که بر نوزادان نارس تاثیر می‌گذارد معمولا باعث تجزیه بافت روده می‌شود. این بیماری نیاز به جراحی دارد تا بافت مرده‌ی روده برداشته شود یا در ۲۰ تا ۴۰ درصد موارد، از یک درن در محل استفاده می‌شود تا تخلیه انجام شود. میزان مرگ و میر ناشی از جراحی در آنتروکولیت نکروزان حدود پنجاه درصد یا بیشتر است. درمان تهاجمی و زودهنگام باعث افزایش شانس زنده ماندن می‌شود.
پیشگیری از آنتروکولیت نکروزان
از آنجا که علت دقیق بیماری انتروکولیت نکروزان مشخص نیست، پیشگیری از بیماری نیز کار سختی است. تحقیقات انجام شده نشان می‌دهند که نوزادانی که فقط از شیر مادر (به جای شیر خشک) تغذیه می‌کنند کمتر به این بیماری مبتلا می‌شوند. همچنین، توصیه شده است پس از اینکه نوزاد سلامت خود را به دست آورد غذا دادن به او را شروع کرده و به تدریج مقدار غذا را افزایش دهید.
