التهاب و قرمز شدن زبان (گلوسیت) در کودکان؛ علت و درمان
گلوسیت به التهاب زبان گفته می‌شود. التهاب زبان باعث می‌شود زبان متورم شده و تغییر رنگ دهد و سطح صاف و همواری پیدا کند. زبان یک عضو کوچک و عضلانی در دهان است که به کودک در جویدن و بلع غذا کمک می‌کند. همچنین زبان در صحبت کردن نیز به کودک کمک می‌کند. التهاب زبان باعث ناپدید شدن برآمدگی‌های ریز روی زبان که پاپیلا (جوانه چشایی) نامیده می‌شوند، خواهد شد. پاپیلا در نحوه غذا خوردن کودک نقش دارد. پاپیلاها دارای هزاران حسگر کوچک به نام جوانه‌های چشایی هستند. التهاب شدید زبان که همراه با قرمزی و تورم باشد، باعث ایجاد درد و تغییر در نحوه‌ی غذا خوردن و صحبت کردن کودک می‌شود.
علت گلوسیت یا التهاب زبان
عوامل زیادی باعث التهاب زبان می‌شوند که عبارتند از:
- واکنش‌های آلرژیک: واکنش‌های آلرژیک به داروها، غذاها و دیگر مواد تحریک کننده باعث التهاب و قرمزی پاپیلا و بافت‌های عضلانی زبان می‌شود. مواد تحریک کننده شامل خمیر دندان و برخی از انواع داروهای فشار خون بالا است.
- بیماری‌ها: بیماری‌هایی که باعث اختلال در سیستم ایمنی می‌شوند نیز ممکن است پاپیلا و عضلات زبان را هدف قرار دهند. بیماری تبخال در کودکان (بیماری ای که باعث ایجاد تاول تب خالی و جوش در اطراف دهان می‌شود) نیز ممکن است باعث تورم و درد زبان شود.
- کمبود آهنگ در کودکان: کمبود آهن در خون باعث التهاب زبان می‌شود. آهن با کمک به ساخت سلول‌های قرمز خون در بدن کودک می‌تواند رشد سلول‌ها را منظم سازد. سلول‌های قرمز خون اکسیژن را به اندام، بافت‌ها و عضلات می‌برند. کمبود آهن در خون باعث می‌شود سطح میوگلوبین کاهش یابد. میوگلوبین پروتئینی در سلول‌های قرمز خون است که وجود آن برای سلامت عضلات، از جمله بافت‌های عضله زبان، ضروری است.
- خشکی دهان: خشکی دهان در اثر کمبود بزاق دهان ایجاد می‌شود، و کمبود بزاق نیز خود ناشی از اختلال در غدد بزاقی یا کم آبی بدن است. کودک به بزاق نیاز دارد تا زبانش مرطوب باشد.
- ترومای دهان: اگر تروما در اثر آسیب‌های وارد شده به دهان ایجاد شده باشد، بر روی زبان کودک نیز اثر می‌گذارد. سوختگی‌ها و بریدگی‌های روی زبان و گاهی استفاده از وسایل ارتودنسی مانند بریس‌ها نیز باعث التهاب زبان می‌شوند.
- عفونت‌های باکتریایی، ویروسی یا مخمرها (مانند تبخال دهان)
- عوامل هورمونی
- کمبود برخی از ویتامین‌ها
علائم بیماری گلوسیت
علائم بیماری به علت التهاب زبان بستگی دارد. اما به طور کلی کودکان علائم زیر را خواهند داشت:
- درد و حساسیت زبان
- تورم زبان
- تغییر رنگ زبان
- عدم توانایی در صحبت کردن، خوردن یا بلعیدن
- کمبود پاپیلا روی سطح زبان
- در برخی موارد نادر مسدود شدن راه هوا
انواع التهاب زبان
التهاب زبان انواع مختلفی دارد که عبارتند از:
- التهاب حاد: التهاب حاد زبان نوعی التهاب زبان است که به طور ناگهانی ظاهر شده و اغلب علائم شدیدی دارد. این نوع از التهاب زبان معمولا در واکنش به یک ماده آلرژی زا به وجود می‌آید.
- التهاب مزمن: التهاب مزمن زبان، التهابی است که به کرات رخ می‌دهد. این نوع التهاب ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری یا شرایط پزشکی دیگر باشد.
- التهاب ایدیوپاتیک: التهاب ایدیوپاتیک زبان، که به نام التهاب هانتر شناخته شده است بر عضلات زبان تاثیر می‌گذارد و در نتیجه تعداد قابل توجهی از پاپیلاها از بین می‌روند. علت التهاب ایدیوپاتیک زبان ناشناخته است.
- التهاب آتروفیک: التهاب آتروفیک زمانی ایجاد می‌شود که تعداد زیادی از پاپیلاها از بین بروند، و در نتیجه رنگ و بافت زبان تغییر کند. در این نوع التهاب معمولا رنگ زبان به قرمز تیره تغییر می‌کند.
تشخیص گلوسیت
التهاب زبان را باید جدی گرفت اگر:
- علائم التهاب زبان بیش از ده روز ادامه داشته باشد.
- تورم زبان بسیار شدید باشد.
- تنفس، صحبت کردن، جویدن و بلع با مشکل روبرو شود.
والدین باید کودک را نزد پزشک ببرند تا پزشک وضعیت کودک را بررسی و ارزیابی کند. پزشک آزمایشی انجام می‌دهد تا موارد زیر را تائید یا انکار کند:
- از بین رفتن برآمدگی‌های انگشت مانند (پاپیلاها) روی سطح زبان
- زبان ورم کرده (یا ورم قسمت‌هایی از سطح زبان)
همچنین ممکن است نمونه‌ای از بزاق دهان و خون کودک نیز گرفته شده و برای آزمایش بیشتر به آزمایشگاه فرستاده شود.
درمان گلوسیت
با درمان و رفع علت التهاب، التهاب زبان نیز خود به خود برطرف می‌شود. در کودکان درمان باید ترکیبی از چند روش باشد و به ترتیبی که پزشک می‌گوید، انجام شود. اگر کودک هیچ درد و ناراحتی نداشته باشد، درمان خاصی انجام نمی‌شود. اگر در بدن یا دهان کودک باکتری وجود داشته باشد، آنتی بیوتیک و داروهای دیگر تجویز می‌شوند. همچنین ممکن است پزشک کورتیکواستروئیدهایی مانند پردنیزولون نیز برای کاهش قرمزی و درد تجویز کند. اگر کودک شکایت و ناراحتی داشته باشد، پزشک استفاده از موارد زیر را توصیه می‌کند:
- درمان حفره دهان. استفاده از جوشانده‌ی گياهان دارويي، محلول‌هاي ضدعفوني كننده، اكسير و شستشو دهنده‌های مخصوص استفاده شود.
- محلول سیترال۱٪.
- استفاده از آنستازینا در محلول روغنی ویتامین E.
- روغن گل رز، محلول روغن ویتامین A گرفته شده از سنجد تلخ و کراتوپلاستی‌های دیگر.
- خمیر دندان Solkoseril
- اپیتلیالیزیشن ضد درد و تحریک کننده (دالارژین).
- داروهای ضد استروئیدی (Tantum Verde).
- مواد مخدر، رگهای خونی را تقویت می کند (Courant trental).
- داروهای آنتی هیستامین و داروهای ضد آلرژی (تاوژیل، سوپراستین).
- روش‌های فیزیوتراپی با داروی ضد درد (فنوفورزیس).
- درمان با ویتامین.
مراقبت‌ها
در اکثر موارد، التهاب زبان با دارو برطرف می‌شود. اگر کودک از غذاهایی که باعث التهاب زبان می‌شوند پرهیز کند، درمان موفقیت آمیز خواهد بود. رعایت بهداشت دهان نیز به کاهش مشکل یا جلوگیری از ایجاد مشکل کمک می‌کند.
- اگر پزشک برای کودک آنتی بیوتیک تجویز کرد، طبق دستور دارو را به کودک بدهید. با بهتر شدن کودک مصرف آنتی بیوتیک را قطع نکنید. کودک باید دوره درمان را کامل بگذراند.
- ممکن است والدین بخواهند در دوره بیماری از یک رژیم غذایی ملایم یا مایعات برای کودک استفاده کنند. غذاهای ملایم و آرامبخش شامل پوره سیب زمینی، نان نرم، سوپ خامه، تخم مرغ و سبزیجات خوب پخته شده است.
- از دادن غذاهای ادویه دار و داغ و مرکبات مانند آب پرتقال وآب لیمو به کودک خودداری کنند زیرا این غذاها باعث می‌شوند تورم زبان بیشتر شود.
- دهان کودک را با ترکیبی از نصف قاشق چایخوری جوش شیرین با یک فنجان آب گرم شستشو دهید.
- هر روز دندان‌های کودک را نخ دندان بکشید. از کودک بخواهید حداقل روزی دو مرتبه پس از وعده‌های غذایی و قبل از رفتن به رختخواب، دندان‌های خود را مسواک بزنند و همزمان زبانشان را نیز تمیز کنند.
- با جلوگیری از کم آبی بدن می‌توان برخی از ناراحتی‌های ناشی از التهاب زبان را برطرف کرد. برای افزایش آب بدن فقط کافی است مقدار مایعاتی که به کودک می‌دهید را بیشتر کنید. وجود آب کافی در بدن باعث تولید بزاق و در نتیجه بهداشت بهتر دهان می‌شود.
- خواص شفابخش و ضد التهابی آلوئه ورا باعث شده که این گیاه درمانی موثر برای مشکلات دهانی، از جمله التهاب زبان، باشد.
- اگر کودک علائم التهاب زبان را دارد، سرکه سیب درمان مناسبی برای او است. سرکه سیب باعث می‌شود PH دهان در حالت متعادل باقی بماند و با عفونت مبارزه می‌کند. طعم ترش و اسیدی سرکه سیب باعت احساس سوزش در دهان می‌شود، اما به زودی متوجه بهبود دهانتان خواهید شد.
