شپش سر در کودکان:علائم و درمان
شپش سر یک مشکل رایج در میان کودکانی که به مدرسه می‌روند و خانواده‌های آنان است. شپش روی سر هر کس ممکن است وجود داشته باشد. شپش مسری و آزار دهنده است و به سختی می‌توان از شر آن خلاص شد اما خطرناک نیست. نیش شپش باعث زخمی شدن سر کودک شده و خاراندن زخم‌ها باعث ایجاد عفونت می‌شود. بهتر است به محض اطلاع از وجود شپش، برای درمان اقدام شود زیرا شپش به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود.
شپش سر چیست؟
شپش سر حشره کوچکی به اندازه یک دانه کنجد است (۲تا۳ میلیمتر طول دارد). معمولا بدن شپش کمرنگ است اما رنگ آنها متفاوت است. شپش سر از خون پوست سر تغذیه می‌کند. شپش‌ها معمولا بدون غذا بین یک تا دو روز زنده می‌مانند.
شپش روی پوست سر تخم می‌گذارد. تخم‌ها بیضی شکل و به اندازه یک گره از نخ هستند (طول شپش ۸/۰ میلیمتر و عرض شپش ۳/۰ میلیمتر است) و معمولا رنگ زرد مایل به سفید دارند. ممکن است برخی از شپش‌ها همرنگ موی سر افراد باشند و تشخیص آنها سخت باشد. شپش‌ها معمولا با شوره سر یا قطرات اسپری مو اشتباه گرفته می‌شوند. شپش به وسیله ماده چسبنده‌ای که دارد محکم به موی سر می‌چسبد.
آیا شپش مسری است؟
شپش‌ها کاملا مسری هستند و به سرعت از شخصی به شخص دیگر منتقل می‌شوند (مخصوصا در محیط‌هایی مانند مدارس، مهد کودک‌ها، محیطهای ورزشی و کمپ‌ها).
هرچند شپش‌ها نمی‌توانند پرواز کنند یا بپرند، اما این موجودات مزاحم چنگال‌هایی دارند و به وسیله چنگال‌هایشان می‌خزند و محکم به موها می‌چسبند. شپش معمولا از طریق تماس سر به سر منتقل می‌شود اما استفاده از لباس ، روتختی، شانه، برس و کلاه مشترک می‌تواند شپش را منتقل کند. کودکان بیشتر در معرض ابتلا به شپش قرار دارند زیرا بیشتر با دیگر کودکان در تماس هستند و از وسایل شخصی یکدیگر استفاده می‌کنند.
ممکن است از اینکه بفهمید کرک و پرزها شپش سر را گرفته و آن را به اعضای خانواده تان منتقل می‌کنند تعجب کنید. اما عده‌ای معتقدند که حیوانات خانگی به شپش مبتلا نمی‌شوند و شپش را به سمت افراد خانواده فرستاده یا در اطراف پخش می‌کنند.
علائم
یکی از رایج‌ترین علائم شپش سر، خارش محل شپش است. اما ممکن است ۴ تا ۶ هفته طول بکشد تا شپش به پوست سر رسیده و پوست به بزاق دهان شپش حساس شود و شروع به خارش کند. معمولا خارش در پشت گوش یا پشت گردن اتفاق می‌افتد. همچنین، خارشی که در اثر شپش ایجاد شده باشد هفته‌ها بعد از خارج کردن شپش از سر نیز ادامه خواهد داشت.
چگونه سر را برای یافتن شپش سر بررسی کنیم؟
بررسی مرتب سر روشی مناسب برای کشف شپش سر قبل از تکثیر شپش در سر کودک می‌باشد.
- کودک را در یک اتاق روشن بنشانید.
- موها را تقسیم کنید.
- هر بار بخشی از موهای سر کودک را برای یافتن شپش بررسی کنید.
- یافتن شپش‌های زنده سخت است زیرا شپش‌ها از نور فرا کرده و سریع حرکت می‌کنند.
- تخم‌های شپش شبیه نقاط سفید یا زرد مایل به قهوه‌ای هستند و محکم به موی نزدیک پوست سر چسبیده‌اند. یافتن شپش‌ها در خط موی پشت گردن و در پشت گوش راحت‌تر است. ممکن است تخم شپش با شوره سر، ذرات آلودگی یا قطرات اسپری مو اشتباه گرفته شوند. تنها راه تشخیص تخم شپش این است که تخم شپش محکم به مو چسبیده است در حالی که شوره سر یا دیگر ذرات اینطور نیستند.
- از یک شانه با دندانه‌های خوب استفاده کنید تا بتوانید پوست سر را تکه تکه بررسی کنید.
درمان
پزشک یک شامپو دارویی و کرم شستشو یا لوسیون برای کشتن شپش‌ها توصیه می‌کند. پزشک با توجه به داروهایی که قبلا کودک استفاده کرده است ممکن است استفاده از داروهای بدون نسخه (OTC) یا داروهای تجویزی را به کودک توصیه کند. درمان دارویی شپش معمولا شپش را می‌کشد، اما ممکن است چند روز طول بکشد تا خارش را متوقف کند. برای شپش‌های بسیار مقاوم، ممکن است یک داروی خوراکی نیز تجویز شود.
اطمینان حاصل کنید که دارو برای سن کودک شما مناسب است. با اینکه شامپوهای بدون نسخه برای کودکان تا ۲ ماه بی خطر هستند، اما سایر داروها فقط برای کودکان ۲ سال و بالاتر مناسب هستند. مهم این است که دستورالعمل‌ها را دقیق انجام دهید زیرا این محصولات کشنده‌ی حشرات هستند.اعمال بیش از حد دارو و یا استفاده مکرر از دارو مضر است. دستورالعمل‌ها را در برچسب محصول دنبال کنید.
اگر دارو به درستی استفاده نشود یا اگر شپش به درمان مقاوم باشد ممکن است درمان ناموفق باشد. بعد از درمان، پزشک توصیه می‌کند که با استفاده از شانه‌ای که دندانه‌های خوبی دارد تخم‌ها را از بین ببرید و همچنین ممکن است توصیه کند این کار را ۷ تا ۱۰ روز تکرار کنید تا تخم‌هایی که تازه گذاشته شده‌اند نیز از بین بروند.
خارج کردن شپش با دست
اگر کودکتان دو ماهه یا کوچک‌تر است، نباید از داروهای شپش برای او استفاده کنید. برای این کودکان باید شپش و تخم شپش را به وسیله دست خارج کنید. برای خارج کردن شپش و تخم شپش، از یک شانه با دندانه‌های مناسب بر روی موی مرطوب و نرم شده‌ی کودک استفاده کنید و این کار را هر سه تا چهار روز یکبار به مدت ۳ هفته پس از دیدن آخرین شپش ادامه دهید. بهتر است قبل از انجام این کار موی کودک را مرطوب کنید زیرا باعث بی تحرکی موقت شپش‌ها شده و نرم کننده باعث می‌شود حرکت شانه بین موها راحت‌تر شود.
نیازی به خرید شانه برقی که گفته می‌شود شپش‌ها را می‌کشد و خارج کردن تخم شپش را راحت می‌سازد، نیست. هیچ تحقیقی انجام نشده که درستی این ادعا را تائید کند. همچنین نیاز به خرید محلول سرکه‌ی مخصوص برای استفاده بر روی پوست سر قبل از جداسازی شپش‌ها نیست. فقط استفاده از آب کافی است.
در مورد کودکان بزرگتر استفاده از شانه‌ی مرطوب نیز به عنوان جایگزینی برای درمان با ماده‌ی ضد شپش است. اگرچه گاهی از وازلین، مایونز یا روغن زیتون برای از بین بردن شپش سر استفاده می‌شود اما ممکن است این مواد مفید نباشند. اگر دارو تاثیر نداشت و خواستید از این مواد استفاده کنید، ابتدا با پزشک مشورت کنید. حتما حداقل سه هفته پشت سر هم با دقت شپش‌ها را از سر خارج کنید و با دقت سر کودک را بررسی کنید که ببینید آیا شپش به موهای او برگشته است یا خیر.
جلوگیری از هجوم مجدد شپش
در اینجا روش‌های ساده‌ای برای خلاص شدن از شر شپش و تخم‌هایش و جلوگیری از هجوم مجدد آن آمده است:
- تمام روتختی‌ها و لباس‌هایی که اخیرا توسط فرد مبتلا به شپش پوشیده شده را در آب داغ (۱۳۰ درجه فارنهایت یا ۵۴٫۴ درجه سانتگراد بشویید وسپس لباس‌ها را به مدت ۲۰ دقیقه در دور گرم خشک کن بریزید.)
- هر چیزی که نمی‌توانید بشوئید را به خشکشویی ببرید.
- فرش‌ها و مبلمانی که روکش دارند (در خانه یا محل کار) را با جاروبرقی تمیز کنید و سپس کیسه جاروبرقی را دور بیندازید.
- وسایلی مانند شانه‌ها، سنجاقهای سر، کراوات‌ها یا روبان‌ها، هدبندها، و برس‌ها را به مدت یک ساعت در الکل یا شامپوی دارویی قرار دهید. همچنین می‌توانید این وسایل را با آب داغ بشوئید یا انکه آنها را دور بیندازید.
از آنجا که شپش‌ها به راحتی در خانه از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شوند، افرادی که با هم روی یک تخت خواب می‌خوابند و اعضای آلوده‌ی خانواده باید تحت درمان قرار بگیرند تا از برگشت شپش جلوگیری شود.
