ضربه به سر و پیشانی کودکان، عوارض و درمان
ضربه به سر، یک جراحت مغزی است که باعث تغییرات زودگذر در نحوه‌ی عملکرد مغز می‌شود. ممکن است فکر کنید این ضربات زمانی اتفاق می‌افتند که شخص ناخودآگاه ضربه بخورد مثلاً وقتی در حال ورزش است. اما ضربات به سر می‌توانند در هر آسیبی به سر اتفاق افتاده و غالباً هم با از دست دادن هوشیاری همراه نیستند. ما معمولاً درباره‌ی آسیب‌های وارد شده به سر در ورزش‌ها شنیده‌ایم، اما در واقع اغلب این ضربات در خارج از زمین‌های بازی رخ می‌دهند، در تصادفات ماشین یا دوچرخه، در دعواها و حتی سقوط‌ها و زمین خوردن‌های جزئی.
علل
ضربات به سر معمولاً به دلیل انواع تروما یا آسیب به سر ایجاد می‌شوند، مانند افتادن بر روی سر یا تصادف کردن با اتومبیل. خطر این تصادفات به خصوص در بچه‌های کوچک زیاد است به این دلیل که آنها نمی‌توانند به شما بگویند که حالشان چطور است و چه احساسی دارند. شما باید به دنبال هر نشانه و علامتی آنها را به دقت بررسی کنید.
علائم ضربه به سر در کودکان
ضربه به سر ممکن است فرد را دچار عدم هوشیاری کند، اما این حالت در تمامی موارد پیش نمی‌آید. در واقع، از دست دادن مختصری هوشیاری به معنی جدی‌تر بودن ضربه نسبت به وقتی که هوشیاری کامل وجود دارد، نمی‌باشد.
اگر احتمال می‌دهید که سر کودک شما ضربه خورده است، در صورت مشاهده‌ی هر کدام از علائم زیر به اورژانس مراجعه کنید:
- از دست دادن هوشیاری
- سر درد شدید، شامل سر دردی که با گذشت زمان بدتر می‌شود.
- تاری دید
- مشکل در راه رفتن
- گیجی و گفتن چیزهای بی معنی
- لکنت زبان
- عدم پاسخگویی (نتوانید کودک خود را بیدار کنید).
سریعاً با پزشک تماس بگیرید تا مشکلات دیگر مانند استفراغ، سرگیجه، سر درد یا مشکل در تمرکز را نیز گزارش کنید. پزشک به شما می‌گوید که در مرحله‌ی بعد چه کنید. برای مشکلات خفیف‌تر، پزشک ممکن است استراحت را توصیه کرده و از شما بخواهد که کودک خود را برای مشاهده‌ی تغییرات مانند سردردی که با گذشت زمان شدیدتر می‌شود، به دقت بررسی کنید.
علائم ضربه به سر همیشه به سرعت نمایان نشده و ممکن است در ۲۴ تا ۷۲ ساعت بعد از آسیب خود را نشان دهند. بچه‌های کوچک معمولاً همان علائم بچه‌های بزرگتر و بزرگسالان را دارند، اما علائم شناختی و احساسی (مانند تحریک‌پذیری و ناامیدی) ممکن است بعدتر ظاهر شوند، سخت‌تر قابل مشاهده باشند و بیشتر طول بکشند. مشکلات مربوط به خواب در نوجوانان شایع‌تر هستند.
تشخیص
برای تشخیص تکان مغزی ناشی از ضربه به سر، پزشک ممکن است از شما سؤال کند که ضربه به سر کجا و چگونه اتفاق افتاده است. همچنین او ممکن است درباره‌ی علائم کودک شما سؤال کند. پزشک احتمالاً سؤال‌هایی اساسی را برای محک زدن هوشیاری، حافظه و تمرکز کودک می‌پرسد: ("چه کسی هستی؟"، "کجا هستی؟"و "امروز چه روزی است؟").
پزشک همچنین معاینه‌ی بدنی انجام داده و با آزمایش تعادل، هماهنگی، عملکرد عصبی و عکس العمل‌ها بر سیستم عصبی تمرکز می‌کند. گاهی اوقات توموگرافی کامپیوتری (اسکن CAT یا سی تی اسکن) یا اسکن مغزی ام آر آی (MRI) برای رد کردن خونریزی داخلی یا دیگر مشکلات احتمالی ناشی از آسیب انجام می‌شود. برخی از کودکانی که در زمان شرکت در ورزش‌ها آسیب دیده‌اند، بلافاصله بعد از آسیب توسط مربی ورزشی مورد آزمایش قرار می‌گیرند.
درمان‌های ضربه به سر در کودکان
به این دلیل که هر صدمه‌ای منحصر به فرد است، علائم می‌توانند به شدت متفاوت باشند. به همین دلیل، درمان وابسته به شرایط و موقعیت خاص کودک برنامه‌ریزی می‌شود. اگر ضربه به سر آنقدر شدید نباشد که به بستری شدن در بیمارستان نیاز داشته باشد، پزشک دستورالعمل‌هایی برای مراقبت در خانه ارائه خواهد داد. این دستورالعمل‌ها شامل مراقبت شدید و دقیق از کودک در نخستین ساعت‌های (۲۴ تا ۷۲) پس از آسیب می‌باشد. بیدار کردن کودک برای بررسی علائم ضروری نمی‌باشد.
اگر کودک سر دردی دارد که به سرعت با گذشت زمان بدتر می‌شود، به صورت فزاینده‌ای دچار گیجی است یا دارای علائم دیگر می‌باشد (مانند استفراغ مداوم)، احتمالاً مشکل جدی‌تری پیش آمده است. در صورت مشاهده‌ی هر کدام از این علائم با پزشک تماس بگیرید.
در غیر این صورت، مراقبت خانگی در صورت وقوع ضربه به سر شامل موارد زیر می‌باشد:
- استراحت فیزیکی: به این معنا که کارهایی مانند ورزش کردن و فعالیت‌های فیزیکی تا بهبود کامل این ضربه به تعویق انداخته شوند. اگر کودک هنوز علائمی را نشان می‌دهد، در این صورت باید تنها فعالیت‌های اساسی زندگی روزانه‌ی خود را انجام بدهد. این کار فشار را بر روی مغز کاهش داده و شانس آسیب مجدد سر را در زمین خوردن یا تصادف دیگر کاهش می‌دهد. وقتی تمام علائم ناپدید شدند، بچه‌ها باید آرام آرام به فعالیت‌های فیزیکی برگردند و بر روی بازگشت به زندگی قبل از آسیب کار کنند.
- استراحت ذهنی: این به معنی پرهیز از هر گونه فعالیت شناختی (فکری) است که می‌تواند علائم را بدتر کند، مانند استفاده از کامپیوتر، موبایل و دیگر وسایل، انجام تکالیف مدرسه، مطالعه، مشاهده‌ی تلویزیون و انجام بازی‌های کامپیوتری. اگر این فعالیت‌های مغزی، علائم را بدتر نمی‌کنند، کودک می‌تواند به تدریج آنها را آغاز کند، اما در صورت بازگشت علائم بلافاصله آنها را متوقف نماید.
- تغذیه‌ی خوب و نوشیدن مقدار زیادی نوشیدنی‌های غیر کافئین دار
این کودکان باید از نورهای روشن و نویزهای صوتی دور باشند، چرا که این عوامل می‌توانند علائم را بدتر کنند. بچه‌های سالم معمولاً می‌توانند پس از گذشت چند هفته به فعالیت‌های نرمال خود بازگردند اما موقعیت هر کودکی متفاوت است. پزشک با دقت علائم کودک شما را برای اطمینان یافتن از پیشرفت خوب بهبودی بررسی کرده و ممکن است استامینوفن، بروفن و دیگر داروهای عاری از آسپرین را برای سر دردها توصیه کند. داروهای ضد درد ممکن است علائم را ناپدید کنند، بنابراین، کودکان فقط باید وقتی به فعالیت‌های عادی خود برگردند که دیگر نیازی به دریافت داروها نداشته باشند.
مراقبت‌های دوره‌ی نقاهت
کودک شما باید از ورزش‌ها و فعالیت‌هایی که شامل ارتفاع وسرعت است و دیگر فعالیت‌هایی که آنها در ریسک یک آسیب دیگر قرار می‌دهد، پرهیز کند. کودک ممکن است قادر باشد پس از شش هفته در ورزش‌هایی که در پایین آمده‌اند شرکت کند، با این حال، این موضوع توسط تیم درمانی و در زمانی که کودک برای جلسات مراقبتی مراجعه می‌کند، تصمیم‌گیری می‌شود.
ورزش‌ها و فعالیت‌های خطرناک شامل:
- فوتبال و هاکی
- بسکتبال و نت بال
- اسب سواری
- اسکی، اسنوبرد و موج‌سواری
- دوچرخه سواری، اسکوتر و اسکیت
- بازی در زمین‌ها و پارک‌های بازی
- بالا رفتن از درخت و دیگر فعالیت‌هایی که مرتبط با ارتفاع می‌باشند.
مطمئن شوید که کودکتان همیشه در زمان دوچرخه‌سواری و اسکیت کلاه ایمنی پوشیده باشد. بازگشت تدریجی به فعالیت فیزیکی بسیار مهم است. کودک خود را به شرکت در فعالیت‌های آرام فیزیکی مانند موارد زیر تشویق کنید:
- شنا
- پیاده‌روی
- استفاده از دوچرخه‌ی تمرینی
- تمرین مهارت‌های توپی (با توپ نرم)
- تنیس
اگر رفتار کودک شما با حالت عادی او خیلی متفاوت بوده یا دردش کاهش پیدا نمی‌کند، به پزشک یا نزدیکترین اورژانس بیمارستان مراجعه کنید.
پیش‌گیری
تمام بچه‌ها باید در زمان شرکت در ورزش‌های برخوردی یا دوچرخه‌سواری، اسکیت یا اسکیت بردینگ، اسنوبردینگ و اسکی لباس‌های به جا و مناسب پوشیده، از پوشش سر صحیح استفاده کرده و لوازم و تجهیزات ایمنی را به همراه داشته باشند.
ایمن‌سازی خانه‌ی شما، تأثیر بسیار چشم‌گیری بر حفظ نوزاد و کودک شما از ضربه به سر و دیگر آسیب‌ها دارد. نوزادان به وسایل خانه می‌رسند، به آنها چنگ می‌زنند، آنها را می‌چرخانند، می‌نشینند، می‌خزند، جلو می‌روند، در اطراف وسایل گشت می‌زنند و راه می‌افتند. تمامی این فعالیت‌ها می‌تواند به آسیبی بیانجامد که به ضربه به سر منتهی شود. مطمئن شوید که نوزاد و کودک شما مکان امنی را برای بازی و کشف در اختیار دارد و هرگز نوزاد و کودک نوپایی را به حال خود رها نکنید. صندلی‌های ماشین مخصوص کودک، صندلی‌ها و کمربندهای ایمنی می‌توانند از آسیب به سر در صورت وقوع تصادف جلوگیری کرده و باید همواره در زمان حضور کودکان در ماشین استفاده شوند.
