کم کاری مادرزادی تیروئید در نوزادان:علائم و درمان
منظور از کم‌کاری تیروئید کم‌کاری غده تیروئید می‌باشد. کم‌کاری مادرزادی تیروئید زمانی رخ می‌دهد که نوزاد بدون توانایی تولید میزان طبیعی هورمون تیروئید بدنیا می‌آید. هورمون تیروئید هورمونی است که علاوه بر رشد بدنی نقش به‌سزایی در رشد مغزی نوزاد دارد. بنابراین عدم درمان این بیماری ممکن است منجر به معلولیت‌های ذهنی و یا اختلالات هوشی و عدم رشد در نوزاد گردد. با وجود این به دلیل پیشرفت علم و وجود درمان‌های موثر در این زمینه با تشخیص زودرس و درمان به‌هنگام، نوزاد می‌تواند زندگی سالم و نرمالی را داشته باشد
علت‌ها
عوامل زیر ممکن است در کم‌کاری تیروئید نوزادان تاثیرگذار باشند:
- گاهی اوقات ممکن است غده تیروئید درمحل دقیق خود تشکیل نشود و یا رشد ناکافی این غده منجر به این بیماری شود.
- فقدان تحریک این غده توسط غده هیپوفیز
- هورمون‌های تیروئید یا خیلی ضعیف ترشح می‌شوند ویا کار نمی‌کنند.
- داروهایی که مادر در دوران بارداری مصرف کرده‌است.
- کمبود ید در رژیم‌غذایی مادر دردوران بارداری
- آنتی‌بادی های ساخته شده توسط بدن مادر که مانع کارکرد تیروئید نوزاد می‌شود.
- عدم تکامل غده‌تیروئید: این مورد یکی از شایع‌ترین نقص‌ها شناخته شده است.
مطالعات حاکی ازآن است که دختران دو برابر پسران درمعرض این بیماری هستند.
علائم کم‌کاری تیروئید درنوزادان
علائم کم‌کاری تیروئید معمولا درهفته اول خیلی در نوزاد مشهود نیست اما وقتی خیلی حاد باشند ممکن است منجر به:
- بی‌اشتهایی در نوزادان
- خواب زیاد
- گریه ضعیف
- اختلال در رشد نوزاد
- یبوست نوزاد
- زردی طولانی‌مدت پوست بعد از تولد
- هیپوتونی (کاهش کشیدگی عضلات)
- تورم اطراف چشم
- تورم درناحیه زبان نوزاد
- سردی ورنگ‌پریدگی پوست
- شکم بزرگ با ناف بیرون‌زده
- چشمان پف‌کرده
- ملاج بزرگ‌تر از حد نرمال (نقاط نرم روی سر)
تشخیص
با توجه به این‌که تشخیص کم‌کاری مادرزادی تیروئید براساس علائم و نشانه‌ها در نوزادان کار دشواری است تمام بیمارستان‌ها قبل از ترخیص نوزادان با کشیدن مقداری خون از پاشنه آن‌ها اقدام به بررسی و آزمایش لازم می‌کنند . این فرایند به‌نام غربالگری نوزادان معروف است. وقتی نتیجه غربالگری مثبت باشد (یعنی میزان هورمون تیروئید پایین و هورمون محرک تیروئید بالا باشد. این مورد به آزمایش تی اس اچ(TSH) معروف است) نتیجه غربالگری خیلی سریع تقریبا قبل از این‌که نوزاد وارد هفته ۲ شود به پزشک نوزاد ارائه می‌شود. قبل از شروع درمان، برای تایید تشخیص بیماری بنا به‌دستور پزشک، مقداری از خون ورید نوزاد به آزمایشگاه ارسال می‌شود. در برخی موارد برای اطمینان از رشد کافی غده تیروئید و یا قرار گرفتن در جای درست خود شاید نیاز به اسکن تیروئید نوزاد باشد.
عدم درمان کم‌کاری تیروئید و تاثیرات آن درنوزاد
کم‌کاری تیروئید در نوزادان به صورت‌های مختلف مشاهده می‌شود. مهمترین تاثیرات کم‌کاری تیروئید عبارتند از:
- تاثیر روی پوست نوزاد: برخی از نوزادان مبتلا به این بیماری ممکن است دچار زردی طولانی‌مدت شوند. رنگ پوست این نوزادان خصوصا زمانی که لخت هستند معمولا زرد و پوشیده از لک است.
- اشتها و گوارش نوزاد: کم‌کاری تیروئید موجب کم‌اشتهایی در نوزدان می‌گردد به‌طوری که تمایلی به گرفتن پستان مادر و یا شیشه‌شیر ندارند. بنابراین بیدار کردن و شیردادن به این نوزادان کار سختی است. یکی دیگر ازعلایم کم‌کاری تیروئید، یبوست و نفخ معده نوزادان است.
- رشد نوزاد: این نوزادان در حین تولد معمولا ضعیف هستند. اگر کم‌کاری تیروئید آن‌ها درمان نشود، رشد آن‌ها مختل شده و وزن اضافه نخواهند کرد.
- گردش خون: ضربان قلب نوزادان مبتلا به کم‌کاری تیروئید آهسته بوده و فشارخون آن‌ها پایین است. به دلیل گردش خون ضعیف ممکن است دست و پاهای آن‌ها سرد باشد.
- فعالیت و رشد: این نوزادان اغلب آرام هستند و به‌ندرت گریه می‌کنند. ممکن است نسبت به صداها و نشانه‌های اطراف خود بی‌تفاوت باشند. خواب آن‌ها در مقایسه با نوزادان سالم بیشتر است وحتی برای شیرخوردن هم بیدار نمی‌شوند و مادر باید آن‌ها را بیدار کند.
درمان
جایگزین هورمون تیروئید یکی از مهمترین درمان‌ها می‌باشد. این روش بسیار راحت و بی‌خطر است. اگر تشخیص زود و به‌هنگام باشد درمان می‌تواند مانع بسیاری از عوارض و یا حتی تمام عوارض کم‌کاری تیروئید نوزاد شود.
دارو
"ال تیروکسین" یک فرم ترکیبی از هورمون تیروئید است (ساختار شیمیایی این دارو با ساختار شیمیایی ماده تولیدشده توسط غده تیروئید نرمال یکسان است.). این دارو به شکل قرص است و به تمام نوزادان مبتلا به این بیماری تجویز می‌شود. پزشک تشخیص می‌دهد که چه مقدار و چندبار از این دارو باید به نوزاد داده شود. با رشد نوزاد میزان مصرف دارو با تجویز پزشک بیشتر می‌شود. نوزادانی که کم‌کاری تیروئید دارند باید داروی ال تیروکسین را هرروز ومدام مصرف کنند. نکته‌ای که خیلی اهمیت دارد مصرف میزان صحیح داروی ال تیروکسین است چرا که مصرف بیش از حد ال تیروکسین موجب بالارفتن عملکردبدنی نوزاد می‌شود. در این قسمت به برخی از علائم مصرف بیش ازحد داروی ال تیروکسین اشاره می‌کنیم:
- افزایش ضربان‌قلب
- اسهال
- کم‌خوابی
- لرزش
کنترل و چکاب نوزاد
برای چکاپ وزن، قد، رشد وسلامت کلی نوزاد باید به‌طور منظم به پزشک مراجعه کنیم. شاید نیاز باشد به‌منظور بررسی سطح هورمون‌تیروئید، به‌طور منظم از نوزاد شما آزمایش خون گرفته شود. این آزمایش خون تا ۱سالگی هر ۱تا ۳ ماه و قبل از ۳ سالگی هر ۲ تا۴ ماه وبعد از ۳ سالگی با فاصله زمانی بیشتر انجام می‌شود.
ارزیابی رشد نوزاد
گاهی‌اوقات پزشک باید ارزیابی دقیق از رشد کودک داشته باشد. اگر یادگیری و یا گفتار کودک با مشکل مواجه باشد بنابراین به کمک‌های بیشتری نیاز خواهد داشت. برنامه‌های درمانی زودهنگام بسیاری وجود دارد که کمک می‌کند این قبیل کودکان قبل از سن مدرسه بهبود یابند.
چگونه به نوزادان قرص هورمون تیروئید بدهیم؟
قرص‌های هورمون تیروئید بسیار کوچک هستند و بهتر است آن‌ها را خرد کنید و با شیرمادر، آب‌میوه یا آب ترکیب و با قاشق‌چای‌خوری به نوزاد بدهید. راه دیگر این است که محلول قرص را با سرنگ کوچک یا قطره‌چکان به‌آرامی و بادقت وارد حلق نوزاد کنید. وقتی کودک بزرگ‌تر شد و شروع به خوردن غذا کرد می‌توانید قرص را خرد کرده و با یک قاشق چای‌خوری غلات یا میوه به او بخورانید. کودک‌های بزرگ‌تر به‌راحتی قرص را جویده ویا می‌بلعند. قرص‌های خرد شده تیروئید را داخل بطری شیر و یا مایعات دیگر ترکیب نکنید و به نوزاد ندهید چرا که در این روش ممکن است نوزاد شیر یا مایعات را کامل نخورده و درنتیجه دوز کامل قرص را مصرف نکند.
آیا این نوزادان مانند کودکان دیگر رشد خواهند کرد؟
اگر قرص‌های هورمون تیروئید به‌طور منظم به نوزادان داده شوند، آن‌ها نیز رشد کاملا طبیعی داشته و در بزرگسالی می‌توانند کار کنند و تشکیل خانواده بدهند. به‌جزء مصرف مداوم داروی تیروئید هیچ تفاوت دیگری بین نوزاد شما و دیگر نوزادان سالم نیست. اگر نوزاد شما هنگام تولد به جزء کم‌کاری تیروئید مشکل دیگری نیز داشت بهتر است با پزشک درمیان بگذارید.
پیش‌بینی
تشخیص اولیه معمولا نتایج خوبی به‌همراه خواهد داشت. نوزادانی که مبتلا به کم‌کاری تیروئید هستند اگر در ماه اول و یا چندماه بعد تشخیص داده و درمان شوند معمولا با رشد طبیعی بزرگ شده و از هوش نرمال برخوردار خواهند بود.
