مونونوکلئوز عفونی در کودکان:علت،علائم و درمان
مونونوکلئوز یک عفونت ویروسی است که معمولاً توسط ویروس اپشتین بار (EBV) ایجاد می‌شود. این ویروس از طریق بزاق فرد آلوده به دیگران سرایت می‌کند. در کودکان ممکن است این ویروس از طریق سرفه و یا دست زدن یا خوردن اسباب‌بازی‌های آلوده منتقل شود. افرادی که به ویروس اپشتین بار آلوده شوند، تا آخر عمل ناقل آن خواهند بود، حتی درصورتی‌که هیچ‌وقت علامتی از مونونوکلئوز در آن‌ها ظاهر نشود. افرادی که علائم مونونوکلئوز عفونی در بدن آن‌ها ظاهر شود احتمالاً دیگر به این بیماری دچار نخواهند شد.
علل
شایع‌ترین دلیل ایجاد بیماری مونونوکلئوز عفونی، ویروس اپشتین بار است ولی ویروس‌های دیگر نیز می‌توانند این بیماری را ایجاد کنند.
علائم و نشانه‌ها
علائم این بیماری معمولاً ۴ تا ۷ هفته پس از آلوده شدن به ویروس ظاهر شده و شامل موارد زیر می‌باشند:
- خستگی زیاد
- تب
- گلودرد به همراه التهاب لوزه که ممکن است لکه‌های سفیدی نیز بر روی آن ایجاد شده باشند.
- کاهش اشتها
- تورم غده‌های لنفاوی (که در نواحی گردن، زیر بغل و کشاله‌ی ران وجود دارند)
- سردرد
- درد عضلانی
- ضعف
- بزرگ شدن کبد و طحال
- راش پوستی
- دل‌درد
علائم و نشانه‌های مونونوکلئوز عفونی معمولاً در عرض ۲ تا ۴ هفته از بین می‌روند. بااین‌حال در برخی از موارد ممکن است خستگی و ضعف تا ماه‌ها باقی بمانند.
علاوه بر این علائم کلاسیک، برخی از کودکان ممکن است یک یا چند مورد از علائم زیر را نیز بروز دهد:
- لرز
- سردرد
- کاهش اشتها
- پف کردن پلک‌ها
- بزرگ شدن کبد و طحال
- حساسیت بیش‌ازحد به نور
- کم‌خونی
عوارض مونونوکلئوز
باوجود نادر بودن، مونونوکلئوز عفونی در برخی از موارد می‌تواند باعث عوارض جدی‌تری شود. این عوارض عبارت‌اند از:
کم‌آبی
کم‌آبی زمانی رخ می‌دهد که گلودرد باعث امتناع کودک از نوشیدن مایعات کافی شود. برای پیشگیری از کم‌آبی می‌توانید به کودک خود داروهای مسکن برای تسکین گلودرد و همچنین مقادیر کم ولی متعدد آب بدهید.
بزرگ شدن طحال
مونونوکلئوز عفونی می‌تواند باعث بزرگ شدن طحال کودک شما شده و خطر آسیب رسیدن به آن را افزایش دهد. یک ضربه به شکم می‌تواند باعث پاره شدن طحال بزرگ شده شود و خونریزی داخلی ایجاد کند. این یک مورد اورژانسی است. شما می‌توانید با دور نگه داشتن کودک خود از ورزش‌های تماسی و بلند کردن اجسام سنگین و همچنین پیشگیری از یبوست، از آسیب دیدن طحال او جلوگیری کنید. اگر کودک شما به‌طور ناگهانی دچار دل‌درد شدید شد، بلافاصله او را به اورژانس ببرید.
مشکلات تنفسی
مونونوکلئوز عفونی می‌تواند با ایجاد تورم در گلو و بستن راه‌های هوایی، باعث مشکلات تنفسی شود. درصورتی‌که کودک شما به التهاب لوزه، لوزه‌ی سوم و یا دیگر غدد لنفاوی در پشت گلو مبتلا باشد، احتمال بروز این مشکل برای او وجود خواهد داشت. ممکن است کودک مبتلا به گلودرد و یا مشکلات تنفسی به شما بگوید که "چیزی در گلوی او گیر کرده است". پزشک می‌تواند گلوی کودک شما را معاینه کرده و داروهایی را برای کاهش تورم و کاهش خطر بسته شدن گلو تجویز کند.
راش پوستی
در برخی از موارد، افراد مبتلا به مونونوکلئوز، پس از مصرف برخی آنتی‌بیوتیک‌ها دچار راش پوستی می‌شوند. این راش که به رنگ مس بوده و خارش ایجاد می‌کند، ممکن است پس از مصرف آمپی‌سیلین و یا در موارد نادرتر مصرف آموکسی سیلین ایجاد شود. اگر کودک شما به این نوع راش پوستی مبتلا شد، با پزشک خود در مورد توقف مصرف آنتی‌بیوتیک مشورت کنید. احتمالاً کودک شما به یک آنتی‌بیوتیک جایگزین احتیاج خواهد داشت و حتی ممکن است مصرف آنتی‌بیوتیک او قطع شود چراکه مصرف آنتی‌بیوتیک نقشی در درمان مونونوکلئوز ندارد.
ازجمله عوارض دیگر می‌تواند به کم‌خونی، مننژیت و یا التهاب قلب اشاره کرد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
تشخیص
تشخیص مونونوکلئوز معمولاً با بررسی سوابق پزشکی، معاینه‌ی فیزیکی و آزمایش خون انجام می‌شود. در آزمایش خون ممکن است تعداد کامل سلول‌های خونی شمارش شده (CBC) و یا وجود گلبول‌های سفید غیرطبیعی (لنفوسیت‌های آتیپیک) بررسی شود. در آزمایش خون مواردی چون افزایش آنتی بادی‌های ضد ویروس اپشتین بار نیز تشخیص داده می‌شوند.
درمان
دارودرمانی
مونونوکلئوز یک عفونت ویروسی است و آنتی‌بیوتیک‌ها نمی‌توانند با ویروس‌ها مقابله کنند درنتیجه در اکثر موارد، پزشک داروهایی را برای کودک تجویز می‌کند که درد و تب را کاهش می‌دهند. البته درصورتی‌که لوزه‌های کودک شما در حدی متورم شده‌اند که با یکدیگر تماس پیدا کرده‌اند، ممکن است پزشک داروهای استروئیدی برای کاهش التهاب تجویز کند. به‌منظور کاهش ناراحتی‌های ناشی از تب و ورم غده‌های لنفاوی، به کودک خود استامینوفن و ایبوپروفن بدهید. همیشه از دستورالعمل‌های ارائه شده برای مصرف این داروها پیروی کنید.
تسکین گلودرد
اگر غذا خوردن و نوشیدن مایعات برای کودک شما دشوار است، کارهای زیر را انجام دهید:
- استفاده از غذاهای نرم که بلعیدن آن‌ها آسان است مانند سوپ، بستنی، پودینگ و یا ماست
- دوری از خوراکی‌های شور، پر ادویه و یا اسیدی (سرکه و مرکبات) درصورتی‌که درد را تشدید می‌کنند
- دادن مایعات به کودک با استفاده از نی و لیوان کوچک
- قرقره کردن آب‌نمک گرم (کودکان مسن‌تر و نوجوانان)
- دادن قالب یخ به کودک برای مکیدن (کودکان مسن‌تر و نوجوانان). قالب یخ را به کودکان کم سن و سال ندهید چراکه خطر خفه شدن وجود خواهد داشت.
مایعات
مطمئن شوید که کودک شما مایعات کافی مصرف می‌کند. مایعات مصرفی کودک شما به حد کافی خواهد بود اگر:
- حداقل دو یا سه بار در روز ادرار می‌کند
- به هنگام گریه کردن اشک ریخته و چشم‌های او خیس می‌شوند
- دهان او پر از بزاق است
استراحت و فعالیت
کودک شما به استراحت نیاز خواهد داشت ولی جدا شدن از جمع و ماندن در تخت خواب لازم نخواهد بود. معمولاً کودکانی که تب دارند فعالیت کمتری داشته و فعالیت آن‌ها به هنگام بهبودی افزایش پیدا می‌کند. زمانی که تب کودک شما برطرف شده و بتواند به‌طور طبیعی خوراکی‌ها را ببلعد، می‌تواند به مدرسه بازگردد. اکثر کودکان می‌توانند در عرض ۲ تا ۴ هفته به زندگی عادی خود بازگردند.
تشخیص اولیه
اکثر موارد مونونوکلئوز عفونی در عرض ۱ تا ۳ هفته بهبود پیدا می‌کنند (البته علائم بیماری به‌خصوص خستگی مفرط ممکن است در برخی از کودکان به مدت چند هفته باقی بماند). افراد دارای مشکلات سیستم ایمنی ممکن است دچار عفونت شدیدتری شوند که باعث تضعیف بیشتر سیستم ایمنی شده و عارضه‌هایی مثل سرطان و حتی مرگ در اثر ازکارافتادن کبد و یا عفونت‌های باکتریایی را باعث می‌شود.
پیشگیری
جلوگیری از منتشر شدن این ویروس کار دشواری است چراکه افراد مبتلا به این بیماری می‌توانند تا آخر عمر خود آن را منتقل کنند. کودک شما باید با عدم استفاده از لیوان، بطری آب و قاشق و چنگال دیگران، از آلوده شدن به این ویروس جلوگیری کند. هیچ واکسنی برای مقابله با مونونوکلئوز عفونی وجود ندارد.
مونونوکلئوز و ورزش
پزشکان توصیه می‌کنند که افراد مبتلا به مونونوکلئوز عفونی، حداقل به مدت یک ماه پس از رفع علائم بیماری، از ورزش کردن خودداری کنند چراکه طحال آن‌ها در اثر بیماری به‌طور موقت بزرگ شده است. طحال بزرگ شده به‌راحتی پاره می‌شود – و باعث خونریزی داخلی و دل‌درد می‌شود و نیازمند جراحی فوری خواهد بود. بنابراین فعالیت‌های شدید، ورزش‌های تماسی، وزنه‌برداری، ژیمناستیک و یا حتی کشتی گرفتن با خواهر و برادر و یا دوستان، باید تا زمان تأیید پزشک به تعویق انداخته شوند.
