سیاه سرفه در کودکان: علل و درمان
سیاه سرفه، که تحت عنوان پرتوسیس نیز شناخته می‌شود، یک عفونت باکتریایی است، عفونتی که باعث التهاب ریه و مجاری تنفسی می‌شود. باکتری سیاه سرفه همچنین نای و حلق را نیز آلوده می‌کند در نتیجه بیمار دچار سرفه‌های مداوم و شدید می‌شود. این باکتری عمدتاً کودکان زیر ۶ سال که هنوز با واکسیناسیون ایمن نشده‌اند را تحت تأثیر قرار می‌دهد. همچنین کودکان بین ۱۱ تا ۱۸ سال که اثر مصونیت واکسن در آن‌ها کم‌رنگ شده است نیز در معرض این بیماری قرار دارند. سیاه سرفه باعث ایجاد سرفه‌های شدید می‌شود که گاهی اوقات با صدایی شبیه ناله همراه است. سیاه سرفه به دنبال خود می‌تواند کودک شما را دچار عوارض شدیدی کند، بنابراین در اثر وقت باید به دنبال درمان پزشکی فرزند خود باشید.
علل سیاه سرفه
سیاه سرفه (پرتوسیس) عفونت دستگاه تنفسی است که در اثر مبتلا شدن به باکتری بوردتلا پرتوزیس (B. pertussis) ایجاد می‌شود.
علائم و نشانه‌ها
دوره انکوباسیون (زمان بین عفونت و شروع علائم) برای سیاه سرفه معمولاً ۷ تا ۱۰ روز است اما می‌تواند تا ۲۱ روز به تعویق افتد. علائم اولیه سیاه سرفه شبیه به سرماخوردگی است:
پس از حدود ۱ تا ۲ هفته، سرفه‌های خشک و تحریک‌کننده به سرفه‌های مزمن و طولانی تبدیل می‌شوند. طول حمله سرفه‌ها می‌تواند بیش از یک دقیقه طول بکشد، ممکن است کودک قرمز یا بنفش شود. در پایان سرفه‌ها، ممکن است کودک هنگام تنفس صدایی شبیه ناله داشته باشد و یا ممکن است دچار استفراغ شود. معمولاً در فاصله بین حمله سرفه‌ها، کودک مشکلی نخواهد داشت. طول دوره سرفه در برخی از نوزادان و کودکان کم سن‌تر مبتلا به بیماری سیاه سرفه، با گذشت زمان افزایش می‌یابد. گاهی اوقات نوزادان و یا کودکان نوپا سرفه نمی‌کنند. ممکن است به نظر برسد نوزاد برای نفس کشیدن دچار تقلا شده است و چهره او قرمز می‌شود، حتی ممکن است در طول حمله سرفه‌ها برای چند ثانیه ، تنفس نوزاد قطع شود (که به آن آپنه می‌گویند.)
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
سرایت بیماری
بیماری سیاه سرفه بسیار مسری است. این باکتری از فردی به فرد دیگر، از طریق ذرات ریز ترشحات بینی یا دهان فرد آلوده پخش می‌شود. ممکن است هنگام خنده، تنفس، عطسه و یا سرفه فرد آلوده، عفونت منتقل گردد. و یا ممکن است دست‌ها به ترشحات فرد آلوده شده و در اثر تماس با دهان و یا بینی، باکتری منتقل گردد.
درمان سیاه سرفه
سیاه سرفه با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود. بسیاری از متخصصین بر این باورند که اگر آنتی‌بیوتیک‌ها در فاز اول بیماری ( قبل از این‌که سرفه‌های مزمن شروع شود) تجویز شوند، در کوتاه کردن دوره بیماری بیشتر مؤثر است. اما حتی اگر مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها دیرتر نیز شروع شود، هنوز هم مهم است، زیرا می‌تواند از گسترش عفونت به دیگران جلوگیری به عمل آورد. با پزشک خود در مورد مصرف آنتی‌بیوتیک یا واکسن برای سایر اعضای خانواده مشورت کنید.
برخی از کودکان مبتلا به بیماری سیاه سرفه باید در بیمارستان درمان شوند. احتمال بستری شدن نوزادان و کودکان نوپا بیشتر است، زیرا در معرض خطر بیشتری همچون مبتلا شدن به پنومونی قرار دارند. ممکن است سیاه سرفه، زندگی نوزادان زیر شش ماه را تهدید کند، بنابراین عموماً آن‌ها در بیمارستان بستری خواهند شد. سایر عوارض بالقوه بیماری عبارت‌اند از: دشوار شدن تنفس، دوره‌های آپنه (توقف تنفس)، نیاز به اکسیژن (به‌ویژه در طول حمله سرفه‌های مزمن) و کم‌آبی بدن. ممکن است در بیمارستان، برای باز شدن راه‌های هوایی کودک، نیاز به عمل ساکشن باشد. تنفس کودک به دقت زیر نظر گرفته می‌شود و در صورت لزوم به او اکسیژن داده می‌شود. اگر کودک دچار علائم کم‌آبی شود و یا نتواند به درستی تغذیه کند، ممکن است تزریق مایعات داخل وریدی (IV) نیاز باشد. مراقبت‌های لازم باید صورت بپذیرد تا از گسترش عفونت به دیگر بیماران، کارکنان بیمارستان و افراد ملاقات‌کننده، جلوگیری شود.
مراقبت در خانه
اگر کودک شما در خانه تحت مراقبت و درمان قرار گرفته است، دقیقاً همان‌طور که پزشک تجویز کرده است، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها را دنبال کنید. احتمالاً داروهای ضد سرفه کمک کننده نباشند، زیرا حتی قوی‌ترین آن‌ها نیز معمولاً نمی‌تواند جلوی حملات سرفه‌های مزمن سیاه‌سرفه را بگیرد. سرفه یک عکس‌العمل طبیعی بدن است که برای پاک‌سازی راه‌های هوایی ایجاد می‌شود. (با توجه به عوارض جانبی احتمالی، داروهای ضد سرفه برای کودکان زیر ۶ سال توصیه نمی‌شود). در طی دوره بهبودی، اجازه دهید کودک شما در رختخواب بماند و از یک دستگاه رطوبت ساز سرد کمک بگیرید تا التهاب ریه‌ها کاهش یافته و تنفس کودک راحت‌تر شود. (دستورالعمل‌های تمیز نگه‌داشتن دستگاه را به‌دقت رعایت کرده تا از تجمع میکروب‌ها و قارچ‌ها در آن جلوگیری شود). خانه خود را از مواد تحریک‌کننده تمیز نگه‌دارید، مواد تحریک‌کننده مانند اسپری‌ها، آلودگی هوا، دود سیگار، بوی ناشی از پخت‌وپز، شومینه و دود اجاق‌گاز می‌تواند باعث تحریک حملات سیاه سرفه شود. ممکن است کودکان مبتلا به سیاه سرفه به علت سرفه‌های مکرر دچار استفراغ شده و به مقدار کافی غذا و آب مصرف نکنند. بنابراین بهتر است حجم غذا را کاهش داده، اما تعداد دفعات تغذیه آن‌ها را افزایش دهید. همچنین آن‌ها را تشویق کنید مایعات زیاد بنوشند. مراقب نشانه‌های کم‌آبی در فرزندان خود باشید، از جمله: تشنگی، تحریک‌پذیری، بی‌حوصلگی، بی‌قراری، بی‌حالی و رخوت، خشک شدن دهان و زبان، خشکی پوست، گریه بدون اشک، کم شدن دفعات دفع ادرار (یا در نوزادان، کمتر شدن تعداد دفعات تعویض پوشک)
طول بیماری
سیاه سرفه معمولاً باعث ایجاد علائم طولانی‌مدت می‌شود: ۱ تا ۲ هفته علائم سرماخوردگی، به دنبال آن تا ۳ ماه سرفه شدید. آخرین مرحله بیماری شامل چند هفته دوره بهبودی است که علائم در این مرحله به تدریج برطرف می‌شوند. در برخی از کودکان، دوره بهبودی می‌تواند چندین ماه طول بکشد.
پیشگیری
به کمک واکسن سیاه‌سرفه می‌توان از بروز بیماری جلوگیری به عمل آورد که بخشی از واکسن‌های سه‌گانه (DTaP) (دیفتری، کزاز، سیاه‌سرفه) محسوب می‌شود. واکسن‌های سه‌گانه به‌طور مرتب در پنج نوبت قبل از شش سالگی به کودک داده می‌شوند. متخصصین توصیه می‌کنند در صورت از بین رفتن ایمنی واکسن برای محافظت بیشتر ، بهتر است افراد در سن ۱۱ الی ۱۸ سالگی یک واکسن یادآور دریافت کنند ؛ مناسب‌ترین سن ۱۱ الی ۱۲ سالگی است. برای افرادی که در تماس نزدیک با نوزاد هستند، زدن واکسن بسیار مهم است؛ زیرا در صورت ابتلای نوزادان، بیماری سیاه سرفه می‌تواند عوارض شدید و تهدید کننده‌ای بر آن‌ها به وجود آورد. مصونیت بزرگسالان در برابر سیاه سرفه در طول زمان کم می‌شود، بنابراین واکسیناسیون مجدد و مراقبت برای جلوگیری از مبتلا شدن به عفونت به شما کمک می‌کند تا از مبتلا شدن نوزاد و یا کودک شما پیشگیری شود.
افرادی که با فرد مبتلا زندگی می‌کنند و یا در تماس مستقیم با او هستند، برای جلوگیری از گسترش بیماری باید آنتی‌بیوتیک مصرف کنند، حتی اگر آن‌ها قبلاً در برابر آن واکسینه شده باشند. کودکانی که همه پنج نوبت واکسن خود را دریافت نکرده‌اند، در صورت قرار گرفتن در معرض فرد آلوده در خانواده، ممکن است به دریافت یک دوز یادآور واکسن نیازمند باشند.
