سپسیس(عفونت خونی) نوزادی
سپسیس زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی با حمله به اندام‌ها و بافت‌های بدن نسبت به عفونت واکنش بیش‌ازحد نشان می‌دهد. ممکن است عفونت بسیاری از قسمت‌های بدن را درگیر کند، ازجمله ریه، روده، دستگاه ادراری یا پوست. سپسیس باعث می‌شود واکنش بدن نسبت به عفونت، بیش‌ازحد طبیعی باشد. باکتری‌ها و سموم ایجاد شده در اثر عفونت می‌توانند دمای بدن، ضربان قلب و فشارخون را تغییر دهند. همچنین باعث می‌شوند ارگان‌های بدن نتوانند به‌خوبی وظیفه خود را انجام دهند. سپسیس می‌تواند منجر به عوارض جدی بر روی کلیه‌ها، ریه‌ها، مغز و قلب شود و حتی می‌تواند باعث مرگ افراد شود.
علل سپسیس نوزادان
تقریباً در اکثر موارد باکتری‌ها علت بیماری سپسیس یا عفونت خون در نوزادان و کودکان هستند. باکتری‌هایی مانند: استرپتوکوک گروه B GBS، اشریشیا کلی، لیستریا مونوسیتوژنز، نایسریا مننژیتیدیس، استرپتوکوک پنومونیه، هموفیلوس آنفلوانزا نوع B و سالمونلا)(شایع‌ترین عامل سپسیس در نوزادان کمتر از سه ماه محسوب می‌شوند.
نوزادان نارس که تحت مراقبت‌های ویژه قرار می‌گیرند، به علت ضعف سیستم ایمنی آن‌ها نسبت به سایر نوزادان، بیشتر در معرض بیماری سپسیس قرار دارند. آن‌ها معمولاً تحت روش‌های درمانی پرتهاجم متخلفی ازجمله، تزریق طولانی‌مدت داخل وریدی (IV)، کاتتر یا لوله‌های مختلف و همچنین لوله‌های تنفسی دستگاه ونتیلاتور قرار داده می‌شوند. برش‌هایی که در هنگام قرار دادن کاتتر یا لوله‌های دیگر بر روی بدن نوزاد ایجاد می‌شود، می‌تواند مسیر را برای ورود باکتری‌ها هموار کند. به‌طورمعمول برخی از باکتری‌ها بر روی سطح پوست زندگی می‌کنند، درنتیجه وارد بدن نوزاد شده و باعث ایجاد عفونت می‌شوند. در بعضی موارد، باکتری‌ها در دوران بارداری یا در طول زایمان، از مادر به نوزاد منتقل می‌شوند. برخی از عوارض بارداری مانند موارد زیر، می‌تواند خطر ابتلا به سپسیس را در نوزادان افزایش دهد:
- تب مادر در طول زایمان
- عفونت در رحم یا جفت
- پارگی زودرس کیسه‌ی آمنیوتیک (قبل از سی و هفتمین هفته بارداری)
- پارگی کیسه آمنیوتیک در اوایل زایمان (۱۸ ساعت یا بیشتر قبل از زایمان)
- برخی از باکتری‌ها (مخصوصاً GBS) می‌توانند در هنگام زایمان از مادر به نوزادان منتقل گردند - ۱۵ تا ۳۰ درصد از زنان باردار حامل باکتری گروه GBS در واژن یا رکتوم خود هستند، که در طی زایمان از مادر به کودک منتقل می‌شود.
علائم و نشانه‌ها
سپسیس می‌تواند در نوزادان علائم مختلفی ایجاد کند. در اغلب موارد مراقبان نوزاد متوجه حال ناخوش آن‌ها می‌شوند. اگر نوزاد کمتر از ۳ ماه سن داشته باشد، دمای بدن او در ناحیه مقعد به ۳۸ درجه سانتی‌گراد یا بالاتر خواهد رسد، به نظر می‌رسد بسیار خواب‌آلوده است، نشانه‌های تحریک‌پذیری در او ظاهر می‌شود. بی‌اشتها شده، دچار اختلال در تنفس می‌شود. ظاهر او بیمارگونه است، در چنین شرایطی فوراً او را نزد پزشک ببرید.
در کودکان نوپا، ممکن است علائم شامل تب، تحریک‌پذیری، دشوار شدن تنفس و خواب‌آلودگی باشد. همچنین ممکن است کودکان دچار تحریک‌پذیری، عدم تمرکز، اختلال تنفسی، راش‌های پوستی و ظاهری بیمارگونه شوند و یا ممکن است از تپش قلب شکایت داشته باشند. اگر کودک شما دچار این علائم گردید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
علائم دیگر سپسیس در نوزادان و کودکان نوپا عبارت‌اند از:
- هیپوتونی (کاهش تونس ماهیچه‌ها و شل شدن آن‌ها)
- تغییر ضربان قلب: ممکن است سریع‌تر از حد معمول باشد (در اوایل بیماری سپسیس) و یا ممکن است کندتر از حد معمول گردد (در اواخر بیماری سپسیس که معمولاً با شوک بیمار در ارتباط است).
- وقفه تنفسی که می‌تواند بیش از ۱۰ ثانیه طول بکشد.
- تغییر در رنگ پوست : رنگ‌پریده، لکه‌دار شدن پوست و یا آبی شدن آن
- زردی : (زرد شدن پوست و چشم‌ها)
- راش پوستی
- دفع ادرار کمتر از حد معمول.
- برآمدگی یا برجسته شدن ملاج نوزاد
ممکن است سپسیس با یک عفونتی مانند سلولیت یا پنومونی آغاز شود که در ظاهر گسترش یافته، بدتر می‌شود و بهبودی نیز حاصل نمی‌شود.
زمان مراجعه به پزشک
تشخیص علائم سپسیس در نوزادان و کودکان نوپا بسیار دشوار است. بنابراین اگر هریک از علائم زیر را در کودک خود مشاهده کردید، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید یا او را به مراکز درمانی ببرید:
- استفراغ
- کاهش اشتها
- تب (۳۸ درجه سانتی‌گراد یا بالاتر در ناحیه رکتال) در نوزادان و کودکان نوپا
- تنفس سخت یا غیرمعمول
- تغییر در رنگ پوست (تیره‌تر شدن پوست یا متمایل به آبی شدنان) و یا بثورات جلدی
- تغییر در صدای گریه کودک یا گریه بیش‌ازحد
- تغییر در حجم ماهیچه‌های کودک – سفت شدن بیش‌ازحد و یا شل شدن آن‌ها
- ضربان قلب کندتر یا سریع‌تر از حد معمول
- برآمدگی یا برجسته شدن ملاج کودک
- دفع ادرار کمتر از حد معمول
- هر نوع رفتار یا نشانه‌ای که باعث نگرانی شما شود.
اگر نوزاد یا کودک شما به علائمی همچون: تب، استفراغ، بثورات جلدی، اختلال در تنفس، تغییر رنگ پوست، تپش قلب یا خواب‌آلودگی، تحریک‌پذیری، گیجی مبتلا گردید، با پزشک تماس گرفته یا سریعاً او را به مراکز درمانی ببرید. وجود این علائم لزوماً به معنی مبتلا شدن فرزند شما به سپسیس نیست، اما مهم است قبل از آنکه عفونت شدیدتر گردد، پزشک او را معاینه کرده و شرایط او را ارزیابی کند.
چه کسانی ممکن است به سپسیس مبتلا شوند؟
سپسیس می‌تواند در هر سنی افراد را تحت تأثیر قرار دهد، اما در موارد زیر رایج‌تر است:
- نوزادان زیر ۳ ماه، به علت آنکه سیستم ایمنی بدن آن‌ها هنوز برای مبارزه با عفونت‌های شدید، تکامل نیافته است.
- سالمندان
- افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن
- کسانی که در اثر برخی بیماری‌های خاص، سیستم ایمنی بدنشان دچار ضعف شده است، مانند مبتلایان به HIV یا سرطان.
تشخیص
تست‌های آزمایشگاهی نقش مهمی در تأیید یا تشخیص افتراقی سپسیس در کودکان دارد. این آزمایش‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش خون: برای ارزیابی وجود باکتری‌ها در خون یا ارزیابی عملکرد اندام‌ها، مانند کبد و کلیه و غیره...
- آزمایش ادرار: برای ارزیابی وجود باکتری در ادرار
- پونکسیون نخاعی (نمونه‌برداری از مایع مغزی - نخاعی): در این آزمون برای بررسی وجود مننژیت (عفونت غشای محافظ مغز و نخاع) مایع مغزی نخاعی نمونه‌برداری می‌شود.
- اشعه ایکس: به‌خصوص از ریه‌ها برای بررسی پنومونی
- آزمایش مایعات موجود در لوله‌های پزشکی (لوله IV، کاتتر، شانت و غیره) برای تشخص وجود عفونت
درمان
افراد مبتلا به سپسیس و یا حتی موارد مشکوک به سپسیس، در بیمارستان تحت درمان قرار خواهند گرفت، جایی که پزشکان می‌توانند از کودک مراقب‌های لازم را به عمل‌آورده و برای مبارزه با عفونت از آنتی‌بیوتیک‌های تزریقی به صورت داخل وریدی (از طریق IV) استفاده کنند. معمولاً پزشکان درمان سپسیس نوزادان را با تجویز آنتی‌بیوتیک شروع می‌کنند، حتی قبل از اینکه تشخیص تأیید شود. در صورت لزوم ممکن است، نوزادان سرم دریافت کنند تا بدن آن‌ها دچار کم‌آبی نشود. ممکن است برای حفظ عملکرد قلب، داروهای فشارخون تجویز شود، همچنین برای کمک به تنفس کودک ممکن است از دستگاه تنفس مصنوعی استفاده شود.
پیشگیری
یک‌راه برای کمک به جلوگیری از برخی از انواع سپسیس، واکسیناسیون است. امروزه یکی از واکسن‌هایی که به‌طورمعمول به نوزادان داده می‌شود، شامل نوعی واکسن علیه گونه‌های خاصی از پنوموکوک و هموفیلوس آنفلوانزا نوع B است که می‌توانند منجر به بیماری سپسیس یا عفونت باکتریایی مخفی در خون شوند. شستن دست‌ها به صورت منظم بهترین راه برای جلوگیری از عفونت است. همچنین، اطمینان حاصل کنید افراد مبتلا به بیماری به نوزاد شما نزدیک نمی‌شوند. کودکان و بزرگ‌سالانی که با نوزادان زندگی می‌کنند و یا کسانی که از آن‌ها مراقبت می‌کنند، باید واکسن‌های لازم را دریافت کرده باشند.
کودکانی که از ابزارهای پزشکی خاص مانند کاتتر یا لوله‌های IV، استفاده می‌کنند، باید طبق دستورالعمل پزشک عمل کرده تا از آلودگی این ابزارها جلوگیری به عمل آمده و نظافت آن‌ها دقیق رعایت شود.
