زخم معده(اولسر پپتیک) در کودکان:علت، علائم و درمان
زخم معده به معنی زخم یا فرسایش پوشش معده یا بخش بالایی روده کوچک (اثنی عشر) به دلیل تجزیه پوشش محافظتی معده یا مقادیر بیش از حد اسید معده می‌باشد. با اینکه زخم معده در بزرگسالان بیشتر شایع است، کودکان با هر سنی می‌توانند دچار آن شوند. کودکانی که والدین آنها سیگار می‌کشند یا زخم معده دارند بیشتر مستعد ابتلا به این مشکل هستند.
دلایل زخم معده در کودکان
با اینکه استرس و برخی غذاها ممکن است باعث بدتر شدن زخم معده شوند، اما علت بیشتر آنها عفونت هلیکوباکتر پیلوری یا استفاده از داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی مانند ایبوپروفن می‌باشد.
با این حال با اینکه بیشتر متخصصین باور دارند که عفونت هلیکوباکتر پیلوری دلیل اصلی زخم معده در بزرگسالان است، اما همگی این عقیده را ندارند که باکتری‌ها مقصر اصلی زخم معده در کودکان هستند. برخی پزشکان بین زخم‌های اثنی عشر که اغلب مرتبط با عفونت هلیکوباکتر پیلوری هستند و زخم‌های معده که ممکن است ناشی از دلایل دیگر باشند، تفاوت قائل می شوند.
تشخیص داده شده که برخی شرایط پزشکی می‌تواند در ایجاد زخم نقش داشته باشد. برای مثال کودکان مبتلا به سوختگی‌های شدید ممکن است در اثر استرس ناشی از آسیب‌های خود دچار زخم شوند. این وضعیت برای نوزادانی که در اثر یک عفونت باکتریایی بسیار ناخوش می‌شوند نیز صادق است. در کودکان سالم زخم معده بسیار غیر عادی است.
برخی پزشکان اعتقاد دارند که بیشتر کودکان دچار زخم‌های معده مرتبط با دارو می‌شوند. حتی استفاده‌ی متوسط از داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی می‌تواند باعث مشکلات گوارشی و خونریزی در برخی کودکان شود. استامینوفن باعث زخم معده نمی‌شود و جایگزین مناسبی برای این داروها در بیشتر مشکلات دوران کودکی است.
علائم و نشانه‌ها
با اینکه زخم معده در کودکان نادر است، اما در صورتی که کودک شما هر یک علائم و نشانه‌های زیر را داشته باشد باید با پزشک تماس بگیرید:
- درد سوزشی در شکم بین جناغ سینه و ناف (شایع‌ترین علامت زخم معده)
- حالت تهوع
- استفراغ
- درد در قفسه سینه (معمولاً بصورت مبهم)
- بی اشتهایی (لینک به مقاله بی اشتهایی)
- آروغ زدن یا سکسه مکرر
- کاهش وزن
- مشکلات تغذیه‌ای
- خون در استفراغ یا مدفوع، که ممکن است به رنگ قرمز تیره یا سیاه باشد.
انواع زخم معده
انواع زخم معده عبارتند از:
- اثنی عشری: شایع‌ترین نوع، در چند سانتی‌متری اثنی عشر وجود دارد.
- معده: در بالای انحنای معده واقع شده است.
- استرسی: می‌تواند در اثر استرس ناشی از بیماری شدید، سوختگی یا ضربه‌های دیگر در معده یا اثنی عشر ایجاد شود.
- حاشیه‌ای: می‌تواند پس از جراحی شکم در محلی که روده و شکم مجدداً به هم متصل می‌شوند، رخ دهد.
چه زمانی باید با پزشک تماس گرفت؟
علائم زخم معده در کودکان:
- درد ناگهانی، شدید و ادامه‌دار در شکم
- مدفوع خونی یا تیره
- استفراغ خونی یا استفراغی که به رنگ قهوه است.
برای یک کودک مبتلا به بیماری زخم معده، علائم بالا می‌توانند نشان دهنده‌ی یک مشکل جدی باشند برای مثال:
- ایجاد سوراخ (هنگامی که زخم بسیار عمیق می‌شود معده یا دیواره‌ی اثنی عشر را سوراخ می‌کند)
- خونریزی (هنگامی که اسید یا زخم رگ‌های خونی را از بین می‌برد)
- انسداد (هنگامی که زخم مسیر غذا برای ورود به روده‌ها را مسدود می‌کند)
در صورتی که کودک در حال مصرف داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی باشد و علائم بیماری زخم معده را نشان دهد، باید به دنبال مراقبت پزشکی فوری بود. به تاخیر انداختن تشخیص و درمان می‌تواند منجر به عوارض و احتمالاً نیاز به جراحی شود. اما با درمان به موقع تقریباً تمام زخم‌های معده قابل درمان هستند.
عوارض
عوارض زخم معده در کودکان:
- خونریزی: در اثر ساییدگی پوشش معده یا دیواره اثنی عشر، رگ‌های خونی نیز ممکن است آسیب ببینند و باعث خونریزی شوند.
- ایجاد سوراخ: گاهی اوقات یک سوراخ در دیواره‌ی معده یا اثنی عشر ایجاد شده و باکتری ها و بخشی از غذاهای هضم شده می‌توانند از طریق این بازشدگی وارد حفره استریل شکم (صفاق) شوند و باعث پریتونیت که التهاب حفره و دیواره‌ی شکمی است، گردند.
- تنگ شدگی و انسداد: زخم‌های واقع شده در انتهای معده (جایی که اثنی عشر متصل شده است) ممکن است موجب تورم و ایجاد اسکار شوند، که می‌توانند بازشدگی روده را تنگ کرده یا ببندند. این انسداد می‌تواند از خروج غذا از شکم و ورود به روده کوچک جلوگیری کرده و منجر به بالا آوردن محتویات معده شود.
تشخیص
آندوسکوپی فوقانی و رادیوگرافی با باریوم دو آزمایش متداول مورد استفاده برای تشخیص زخم معده می‌باشند. در آندوسکوپی فوقانی پزشک از یک اندوسکوپ برای معاینه داخل مری، شکم و اثنی عشر استفاده می‌کند. اندوسکوپ به پزشک این امکان را می‌دهد تا دیواره و بافت قسمت بالای دستگاه گوارش را مشاهده کند و از آنجا تشخیص صحیح را انجام دهد. رادیوگرافی با باریوم که بلع باریوم نیز نامیده می‌شود، بسیار کمتر تهاجمی است. در این آزمایش باید یک مایع به رنگ گچ که حاوی باریوم شیمیایی است نوشیده شود. باریوم دیواره‌ی مری و معده را می‌پوشاند و از طریق رادیوگرافی قابل مشاهده است. پزشک می‌تواند محل زخم‌ها، فتق هیاتال، خوردگی و سایر اختلالات را با نگاه کردن به رادیوگرافی مشخص کند. در صورتی که زخمی پیدا شود، پزشک وجود هلیکوباکتر پیلوری را کنترل می‌کند. با اینکه هلیکوباکتر پیلوری معمولاً دلیل زخم معده در کودکان نمی‌باشد، باید احتمال آن بررسی شود زیرا درمان برای زخم معده ناشی از این باکتری متفاوت از درمان ناشی از مصرف داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی است.
درمان
درمان زخم معده در کودکان بستگی به دلیل آن دارد. صرفنظر از منشأ زخم معده کودک، پزشک احتمالاً برخی از انواع سرکوب کننده یا خنثی کننده‌های اسید را برای کاهش درد و درمان زخم معده توصیه می‌کند. درمان‌های متداول برای زخم معده عبارتند از:
- آنتی بیوتیک: در صورتی که دلیل زخم معده هلیکوباکتر پیلوری باشد، ترکیبی از آنتی‌بیوتیک که طی یک دوره‌ی یک تا دو هفته‌ای مصرف می‌شود می‌تواند باکتری‌ها را از بین ببرد.
- آنتی اسیدها: تسریع بهبودی با خنثی کردن اسید معده که میزان pH معده را بالا می‌برد. پیش از دادن هرگونه آنتی اسید بدون نسخه به فرزند خود باید با پزشک مشورت کنید زیرا می‌توانند با داروهای تجویزی تداخل ایجاد کنند.
- سرکوب کننده‌های اسید: مهارکننده‌های پمپ پروتون یا مهار کننده‌های گیرنده‌های هیستامینی نوع ۲ روند بهبودی را تسریع کرده و تولید اسید در معده را کاهش می‌دهد.
- جراحی: در موارد بسیار نادر، ممکن است در صورتی که زخم باعث عوارضی شده باشد که با دارو قابل درمان نیستند، نیاز به عمل جراحی باشد.
اگر کودک مبتلا به زخم معده ناشی از هلیکوباکتر پیلوری باشد، اتمام کل دوره‌ی درمان با آنتی‌بیوتیک بسیار مهم است. معمولاً نیازی به محدودیت‌های غذایی نمی‌باشد مگر اینکه برخی غذاها آزار دهنده باشند. حفظ یک برنامه‌ی غذایی منظم تضمین می‌کند که معده‌ی کودک خالی نمی‌شود. پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
- به کودک خود به جای سه وعده غذایی بزرگ، وعده‌های غذایی کوچک‌تر و با تعداد دفعات بیشتر در طول روز دهید.
- از نوشیدنی‌های کافئین‌دار که می‌توانند باعث تحریک تشریح اسید در معده شوند، پرهیز شود.
- از داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی استفاده نشود.
