درمان یبوست نوزادان و کودکان با درمان های خانگی و ماساژ
یبوست مشکل شایعی در نوزادان و کودکان است که به علت عوامل مختلفی مانند از شیر گرفتن کودک و تغذیه با غذاهای جدید، عدم تحمل غذا یا عدم تعادل فلور روده ایجاد می‌شود. این مسئله می‌تواند برای والدینی که نمی‌دانند چطور به کودکشان کمک کنند آزاردهنده باشد. به هرحال دیدن کودکی که همیشه درگیر این مشکل است برای والدین بسیار دشوار است.
دلایل
کودکان و نوزادان ممکن است دچار یبوست شوند زیرا آنها:
- حساسیت به شیرخشک دارند.
- از غذاهای حاوی فیبر مانند میوه و سبزیجات به اندازه‌ی کافی استفاده نمی‌کنند.
- به اندازه‌ی کافی مایعات نمی‌نوشند.
- در یادگیری خودداری و استفاده از توالت مشکل دارند.
- درباره‌ی مسائلی از قبیل نقل مکان کردن، شروع رفتن به مهدکودک یا تولد نوزاد جدید مضطرب و نگران هستند.
علائم
کودکان و نوزادان ممکن است دچار یبوست شوند اگر:
- حداقل سه بار در هفته اجابت مزاج نداشته باشند.
- مدفوع اغلب بزرگ و دفع آن دشوار باشد.
- مدفوع کودک شبیه "مدفوع خرگوش" یا گلوله‌های کوچک باشد.
- درصورتی‌که به کودک قبلاً آموزش خودداری و استفاده از توالت داده شده، خیس بودن شلوار می‌تواند نشانه‌ی دیگری از یبوست باشد زیرا مدفوع روان (اسهال) ممکن است از اطراف مدفوع سفت خارج شود. به این حالت سرریز شده (بی‌اختیاری) مدفوع گفته می‌شود.
- اگر کودک دچار یبوست شود ممکن است عمل دفع برایش دردناک شود. این حالت می‌تواند چرخه‌ی معیوبی تولید کند. هرچه درد بیشتر شود، کودک نیز بیشتر مانع دفع می‌شود و هرچه یبوست شدیدتر باشد، درد آن نیز بیشتر است و این چرخه به همین منوال ادامه می‌یابد.
- حتی اگر عمل دفع دردناک نباشد نیز وقتی کودک واقعاً یبوست داشته باشد کلاً نمی‌خواهد به دستشویی برود.
درمان خانگی یبوست کودکان و نوزادان
تغییر نوع شیرخشک
گاهی تنها با تغییر نوع شیرخشک می‌توان مشکل یبوست کودکان را رفع کرد. هر کودکی نسبت به مواد تشکیل دهنده‌ی هر نوع از شیرخشک عکس‌العمل متفاوتی دارد. بنابراین انواع دیگری از شیرخشک را امتحان کنید تا مشخص شود کودک کدام یک را بهتر می‌تواند تحمل کند. اکثر برند (نمانام) های شیرخشک دارای گزینه‌ی "کم لاکتوز" هستند و همین سبب می‌شود که کودک بتواند آن را بهتر تحمل کند.
نوشیدن آب
نوشیدن آب می‌تواند به نرم‌تر شدن مدفوع و دفع آسان آن کمک کند. مصرف آب و آبمیوه به‌منظور این هدف مؤثر است.
- شیر می‌تواند باعث یبوست در برخی اطفال شود.
- از دادن نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند چای و کوکاکولا به کودک اجتناب کنید.
- مقدار آب مورد نیاز کودکان بنا به سن، سطح فعالیت بدنی و آب‌و‌هوایی که در ان زندگی می‌کنند مختلف است. هرچند اگر کودک خسته است و ادرار تیره رنگی دارد، می‌تواند نشان دهنده‌ی کم آبی او باشد.
- اگر کودک تمایل به نوشیدن چای داغ دارد شاید چای نعناع می‌تواند کمک کند. جوهر نعناع خشک ماده‌ی شناخته شده‌ای برای آرامش و رفع خستگی عضلات است و یکی از عضلات طویل بدن نیز همین دستگاه گوارش است.
- آب آلو اثر آرامبخش طبیعی دارد اما آب گلابی و آب سیب هم میتوانند در رفع یبوست‌های جزئی مؤثر باشند. اکثر کودکان به‌سرعت به نوشیدن آبمیوه روی می‌آورند زیرا آبمیوه‌ها بسیار شیرین هستند. بنابراین به هنگام یبوست کودک تنها آبمیوه‌هایی در اختیار او بگذارید که حاوی ۱۰۰% آب میوه‌ی خالص باشند. برای جلوگیری از نفخ، از مقدار کم با روزی کمتر از ۶۰ میلی‌لیتر آبمیوه پس از هر وعده‌ی غذایی شروع کنید.
رژیم غذایی مناسب
فیبر به کودک کمک می‌کند تا مدفوع وی نرم‌تر و دفع آسان‌تری داشته باشد. غذاهای حاوی فیبر بالا شامل لوبیا، نان گندم کامل (سبوسدار)، میوه و سبزیجات هستند. مقدار توصیه شده‌ی فیبر برای کودکان در زیر آمده است:
- روزانه حدود ۲۰ گرم فیبر برای خردسالان
- روزانه حدود ۲۹ گرم برای دختران نوجوان
- روزانه حدود ۳۸ گرم برای پسران نوجوان
به کودک غذاهایی دهید که کمی اثر ملین داشته و دارای فیبر بالا باشد. اکثر این خوراکی‌ها میوه‌های مغذی هستند که احتمالاً کودک با کمال میل آنها را مصرف خواهد کرد.
- آلو برقانی
- هلو
- گلابی
- آلوسیاه
- سیب
- زردآلو
- راس‌بری
- توت‌فرنگی
- پرتقال
- لوبیا
- نخودفرنگی
- اسفناج
- میوه‌ی خشک
- شیره‌ی چغندر
غذاهایی را که ایجاد یبوست می‌کنند از وعده‌ی غذایی کودک کاهش دهید. این غذاها شامل:
- شیر و فرآورده‌های لبنی برای برخی از کودکان
- هویج، کدو، سیب‌زمینی، موز و غذاهای دیگری که حاوی نشاسته‌ی زیاد هستند.
- غذاهای فرآوری شده که حاوی چربی، شکر و نمک زیادی هستند اما فیبر کمی دارند و کودک را مستعد یبوست می‌کنند. این غذاها سبب می‌شوند که کودک احساس سیری کند و غذاهای سالم‌تر و فیبردارتر را پس بزند.
تمرینات ورزشی
به کودک فرصت دهید تا در فعالیت‌های ورزشی شرکت کند. این کار باعث تحریک حرکت روده می‌شود. این فعالیت‌ها شامل:
- بردن کودک به زمین بازی برای دویدن
- تشویق وی به دوچرخه سواری
- شنا کردن
اگر کودک هنوز راه نمی‌رود حرکت دوچرخه و دیگر حرکات می‌تواند مؤثر باشد.
ماساژ درمانی
هنوز هم تکنیک‌های ماساژ مؤثر و ساده‌ای وجود دارد که والدین میتوانند آنها را امتحان کنند تا به بهبود حرکت و عملکرد روده‌ی کودکشان و همچنین رفع ناراحتی مربوط به یبوست کمک کنند. این روش می تواند سبب به‌وجود آمدن رشته‌های الفت و محبت خالصانه بین کودک و والد می‌شود. کودک را زیر دوش گرم بگیرید. این کار به آرامش کودک کمک می‌کند و او را برای ماساژ آماده می‌کند. دوش گرم حتی به آرامش روده کمک می‌کند. قبل از انجام ماساژ، کودک را در اتاق گرمی بگذارید. این کار مخصوصاً در هنگام بیرون آوردن لباس‌های نوزاد الزامی است. از یک روغن هیپوآلرژنی برای مالیدن کف دست‌ها استفاده کنید. با محکم مالیدن کف دست‌ها به هم، آنها را گرم کنید. از کودک برای لمس شکمش اجازه بگیرید. اگر او ماساژ این قسمت را نخواهد، احتمالاً عضلاتش را آنقدر منقبض می‌کند که نتواند از فواید ماساژ بهره‌مند گردد.
ماساژ شکمی می‌تواند در تحریک حرکات روده مؤثر واقع شود. به موارد زیر که گام‌های ساده‌ای برای ماساژ نوزادان و خردسالان است عمل کنید:
- شست و سر انگشت (به اندازه‌ی نوزاد بستگی دارد) خود را روی ناف نوزاد قرار داده و به آرامی شروع به حرکت انگشتان در جهت عقربه‌های ساعت کنید. مالیدن کمی روغن یا کرم (روغن نارگیل مؤثرتر است) به سر انگشتان می‌تواند احساس آزاردهنده‌ی روی پوست را رفع و حرکت دست را آسان کند.
- تکنیک دیگری که والدین میتوانند امتحان کنند آن است که نوزاد را به پشت بخوابانند. این روش مخصوصاً در نوزادان کوچکتر مؤثر است. کودک را در وضعیت ایستاده یا نشسته قرار دهید. پاهای او را نگه دارید و آنها را به نرمی و سبکی طی حرکت دایره‌وار بچرخانید. این کار می‌تواند تأثیر بیشتری داشته باشد و این تأثیر در عضلات شک می‌تواند روده‌ی بزرگ را به انجام حرکات روده‌ای تحریک کند.
- نیشگون گرفتن و کشیدن ستون فقرات کمری: این ماساژ درصورتی‌که در امتداد کل ستون فقرات انجام شود برای سلامت عمومی مفید است. اگر در هنگام ماساژ تمرکز روی عضلات نزدیک ستون فقرات کمری به سمت پایین و تا بالای استخوان خاجی (استخوانی که در زیر آخرین مهره‌ی کمری قرار دارد) باشد به تحریک تمام نقاط مربوط به روده در طب سوزنی کمک خواهند کرد.
به نرمی اما محکمی بافت عضله را بین شست و انگشت سبابه "نیشگون" بگیرید و همزمان با به جلو راندن شست در امتداد ستون فقرات کمری به کشیدن و "نیشگون" گرفتن بافت عضله ادامه دهید. این ماساژ را ۳۰۰-۱۰۰ مرتبه یا تا زمانی انجام دهید که پوست "صورتی رنگ" شود.
- فشار خطی در امتداد ستون فقرات کمری تا استخوان خاجی: از انگشت سبابه و انگشتان میانی برای مالیدن خطی ستون فقرات کمری تا انتهای استخوان خاجی استفاده کنید. انگشتان را بالا آورده و این کار را تکرار کنید.
برای نوزادان زیر ۲ سال، ۲۰۰ بار مالش
برای کودکان ۵-۲ سال، ۲۰۰ بار مالش
برای کودکان ۱۲-۶ سال، ۳۰۰ بار مالش
- نقطه‌ی ۳۶ شکم (ST36) زوسان لی: این نقطه یکی از نقاط خاص برای هر نوع مشکلی در هضم و گوارش محسوب می‌شود. این نقطه حرکات دودی یا شکمی را تنظیم کرده و به عمل هضم و دفع کمک می‌کند. همچنین می‌تواند حالت تهوع و ناراحتی معده را درمان کند. از زیر کاسه‌ی زانو به فاصله‌ی معدل چهار انگشت (انگشت کوچک تا سبابه) کودکتان در قسمت جانبی پا به سمت پایین بیایید و نقطه‌ی مورد نظر را پیدا کنید. بافت این نقطه کمی حالت فرورفتن و بالا آمدن دارد؛ بنابراین والدین میتوانند آن را تشخیص دهند.
برای نوزادان زیر ۲ سال، ۲۰۰ بار مالش
برای کودکان ۵-۲ سال، ۲۰۰ بار مالش
برای کودکان ۱۲-۶ سال، ۳۰۰ بار مالش
- مالش دایره‌وار شکم در جهت حرکت عقربه‌های ساعت: مالش ناحیه‌ی اطراف ناف در شکم در جهت حرکت عقربه‌های ساعت با چهار انگشت یا کف دست سبب بهبود عمل هضم و دفع می‌شود. این تکنیک می‌تواند برای درد شکمی نیز کاربرد داشته باشد.
برای نوزادان زیر ۲ سال، ۲۰۰ بار مالش
برای کودکان ۵-۲ سال، ۲۰۰ بار مالش
برای کودکان ۱۲-۶ سال، ۳۰۰ بار مالش
ملین‌ها
ملین‌هایی که بدون نسخه‌ی پزشک برای کودکان قابل خریداری هستند، درصورت عدم تأثیر روش‌های دیگر درمانی می‌تواند کمک کند. ملین‌های شناخته شده از عصاره‌ی مالت جو یا پودر اسفرزه هستند و میتوانند مدفوع کودک را نرم و به حرکت روده کمک کنند.
