اسپری های تنفسی و شربت سالبوتامول برای درمان آسم کودکان
اکثر داروهای آسم به صورت استنشاقی هستند تا دارو وارد شش‌ها و مجرای تنفسی شود. دو نوع اسپری استنشاقی ضد آسم وجود دارد که برای کودکان تجویز می‌شود. یک نوع اسپری استنشاقی روزانه برای محافظت از مجرای تنفسی و کاهش احتمال بروز علائم آسم و یک اسپری تسکین دهنده (معمولا آبی) برای تسکین موضع در صورت بروز علائم. پزشک یک طرح مدیریت آسم تهیه می‌کند که در آن نوع درمان مورد نیاز برای کودک و زمان استفاده از داروها شرح داده شده است. همچنین پزشک نحوه‌ی مصرف سالبوتامول را نیز در این طرح توضیح داده است.
فواید درمان آسم
هدف از درمان آسم این است که علائم همیشه تحت کنترل باشند. کودکی که آسم او به خوبی کنترل شده، کودکی است که:
- علائم آسم را ندارد یا علائمش بسیار کم هستند.
- حمله آسمی ندارد یا بسیار کم دچار حمله می‌شود.
- در انجام فعالیت‌های فیزیکی و ورزش هیچ محدودیتی ندارد.
- از اسپری‌های تسکین دهنده سریع (مانند آلبوترول) کم استفاده می‌کند.
- عوارض داروها بر روی او بسیار کم هستند یا اصلا عوارضی ندارد.
درمان آسم شامل جلوگیری از بروز علائم و درمان حملات در حال رخ دادن است. بهترین دارو برای کودکان به مواردی همچون سن کودک، علائم، محرک‌های ایجاد کننده‌ی آسم، و اینکه چه دارویی بهتر می‌تواند آسم او را کنترل کند، بستگی دارد.
سالبوتامول
سالبوتامول در شکل‌های مختلف از جمله اسپری‌های آئروسل و اسپری‌های پودر خشک با نام‌های تجاری مختلف عرضه می‌شود. این اسپری‌ها معمولا آبی هستند. سالبوتامول برای بزرگسالان، نوجوانان و کودکان ۲ تا ۱۲ سال مناسب است. سالبوتامول باعث برونکودیلاتوری در انسداد مجاری هوایی برگشت پذیر می شود. سالبوتامول راه هوایی ریه‌ها را گشاد کرده و برای درمان سریع آسم، برونکواسپاسم و انسداد مجرای تنفسی برگشت پذیر استفاده می‌شود. شربت سالبوتامول ۲یا ۵ میلی گرم برای کودکان و بزرگسالانی مناسب است که نمی‌توانند از اسپری استفاده کنند.
- برای مصرف شربت: قبل از مصرف بطری را تکان دهید. می‌توانید از یک سرنگ دهانی برای اندازه گیری مقادیر کمتر از ۵ میلی گرم استفاده کنید.
- کودکان ۲ تا ۶ ساله: حداقل مقدار مصرف برای شروع دارو یک میلی گرم، برابر با ۵/۲ میلی لیتر از دارو، سه مرتبه در روز است. این مقدار ممکن است به ۲ میلی گرم برابر با ۵ میلی لیتر شربت، سه تا چهار مرتبه در روز افزایش پیدا کند.
- افراد ۶ تا ۱۲ ساله: حداقل مقدار مصرف برای شروع دارو دو میلی گرم، برابر با ۵ میلی لیتر از دارو، سه مرتبه در روز است. این مقدار ممکن است به چهار مرتبه در روز افزایش پیدا کند.
- افراد بالای ۱۲ سال: حداقل مقدار مصرف برای شروع دارو دو میلی گرم، برابر با ۵ میلی لیتر از دارو، سه مرتبه در روز است. این مقدار ممکن است به ۴ میلی گرم برابر با ۱۰ میلی لیتر شربت، سه تا چهار مرتبه در روز افزایش پیدا کند.
ونتولین دارویی است که کودکان با آن سازگاری بیشتری دارند، بنابراین در صورت نیاز به ونتولین، این مقادیر به حداکثر مقادیر مجاز تبدیل می‌شوند.
داروهای کنترل کننده طولانی مدت
داروهای کنترل کننده دراز مدت و جلوگیری کننده باعث کاهش التهاب موجود در مجرای تنفسی کودک، که عامل بروز علائم است، می‌شوند. در اکثر موارد، این داروها باید هر روز مصرف شوند.
داروهای کنترل کننده بلند مدت عبارتند از:
- کورتیکواستروئیدهای استنشاقی: این داروها عبارتند از فلوتیکازون، بودزوناید، سیکلزوناید، مومتازون، بکلومتازون و داروهای دیگر. کودکان باید چندین روز تا چند هفته از این داروها استفاده کنند تا حداکثر اثر دارو را ببینند.
استفاده طولانی مدت از این داروها با رشد کم کودک همراه خواهد بود اما عوارض جانبی این داروها بسیار جزئی است. در اکثر موارد، فواید کنترل خوب آسم از خطرات عوارض جانبی احتمالی داروها بیشتر است.
- اصلاح کننده‌های لوکوترین: این داروهای خوراکی عبارتند از مونتیلوکاست، زافیرلوکاست و زیلوتون. این داروها تا ۲۴ ساعت از بروز علائم آسم جلوگیری می‌کنند.
این داروها در برخی موارد نادر باعث ایجاد واکنش‌های عصبی مانند اضطراب، پرخاشگری، توهم و افسردگی می‌شود. اگر هر واکنش غیر عادی در کودک مشاهده کردید فورا به دنبال مشاوره پزشکی باشید.
- اسپری‌های استنشاقی ترکیبی: این داروها ترکیبی از کورتیکواستروئیدهای استنشاقی و آگونیست بتای دراز مدت (LABA) بوده و شامل فلوتیکازون و سالمترول، بودزوناید و فورموترول، فلوتیکازون و ویلانترول، مومتازون و فورموترول هستند.
در برخی از موارد، آگونیست بتای دراز مدت منجر به حملات شدید آسم می‌شود. به همین دلیل داروهای LABA معمولا باید همراه با یک اسپری استنشاقی دارای کورتیکواستروئید برای کودک تجویز شوند. این اسپری‌های ترکیبی فقط باید در مواردی استفاده شوند که بیماری با هیچ داروی دیگری قابل کنترل نیست.
داروهای سریع تسکین دهنده
داروهای سریع تسکین دهنده داروهایی هستند که به سرعت راه‌های هوایی متورم شده که باعث ایجاد مشکل تنفسی شده بود را باز می‌کنند. داروهای سریع تسکین دهنده، که داروهای نجات دهنده نیز نامیده می‌شوند، برای برطرف علائم کوتاه مدت و ناگهانی و همچنین اگر پزشک صلاح بداند، قبل از ورزش استفاده می‌شوند.
انواع داروهای سریع تسکین دهنده عبارتند از:
- آگونیست بتا کوتاه مدت: این اسپری‌های استنشاقی برونکودیلاتور خیلی سریع علائم حمله آسم را برطرف می‌کنند. اسپری‌های استنشاقی برونکودیلاتور دارای آلبوترول و لوالبوترول هستند که در عرض چند دقیقه اثر کرده و تاثیرشان تا چند ساعت باقی می‌ماند.
- ایپراتروپیوم (آتروونت HFA): پزشک ممکن است این داروهای استنشاقی را برای تسکین آنی علائم کودک تجویز کند. ایپراتروپیوم نیز مانند دیگر برونکودیلاتورها مسیر هوا را باز کرده و تنفس را راحت‌تر می‌سازد. ایپراتروپیوم معمولا برای آمفیزم و برونشیت مزمن استفاده می‌شود اما گاهی برای درمان آسم نیز تجویز می شود.
- کورتیکواستروئیدهای خوراکی و درون وریدی: کورتیکواستروئیدها التهاب مجرای تنفسی که در اثر آسم شدید ایجاد شده را کاهش می‌دهند. استفاده طولانی مدت از کورتیکواستروئیدها باعث ایجاد عوارض شدیدی می‌شود، بنابراین از کورتیکواستروئیدها فقط برای درمان علائم شدید آسم در کوتاه مدت استفاده می‌شود.
- داروهای ایمن ساز: مپولیزوماب برای کودکان مبتلا به آسم شدید ائوزینوفیل مناسب است.
داروهای بلندمدت کنترل کننده آسم، مانند کورتیکواستروئیدها یکی از داروهای اصلی در درمان آسم هستند. مصرف روزانه این داروها باعث کنترل آسم شده و خطر حمله آسم در کودکان را کاهش می‌دهد.
اگر کودک دچار حمله آسم شد، استفاده از یک اسپری تسکین دهنده سریع باعث کاهش فوری علائم می‌شود. اما اگر داروهای کنترل کننده بلندمدت به خوبی اثر کنند، کودک معمولا نیاز به اسپری تسکین دهنده سریع نخواهد داشت.
توجه کنید که کودک در هفته چند پاف اسپری را مصرف می‌کند. اگر کودک مرتب نیاز به استفاده از اسپری تکین دهنده سریع داشت، او را نزد پزشک ببرید. والدین باید به نحوی عمل کنند که کودک به طور متعادل از داروهای بلند مدت کنترل کننده استفاده کند.
دستگاه داروهای استنشاقی
داروهای استنشاقی کوتاه مدت و بلند مدت از طریق استنشاق مقدار معینی از دارو استفاده می‌شوند.
- کودکان بزرگ‌تر و نوجوانان از یک وسیله کوچک دستی بنام ام دی آی (اسپری داروی تحت فشار) یا اسپری منتشر کننده پودر استفاده می‌کنند.
- نوزادان و کودکان نوپا باید از یک ماسک صورت که به ام دی آی متصل است یا از نبولایزر استفاده کنند تا مقدار صحیح دارو را استنشاق کنند.
- نوزادان باید از نبولایزر استفاده کنند. نبولایزر وسیله‌ای است که داروی مایع را به قطرات کوچک تبدیل می‌کند. یک ماسک به صورت نوزاد زده می‌شود و نوزاد به طور طبیعی تنفس می‌کند در حالی که نبولایزر مقدار مشخص از دارو را به مجرای تنفسی نوزاد می‌فرستد.
نکته هایی برای استفاده از اسپری تنفسی
نکات زیر را به کودکان مبتلا به آسم آموزش دهید:
- معمولا اسپری‌های آبی، تسکین دهنده‌های سریع هستند که فورا علائم آسم وحملات آسم را کاهش داده و مجرای تنفس را باز می‌کنند.
- بیمار همیشه باید اسپری تسکین دهنده را همراه داشته باشد تا در مواقع اورژانسی بتواند سریع از اسپری استفاده کند.
- کودک به محض اینکه متوجه یکی از علائم آسم مانند سرفه، خس خس سینه، تنفس کوتاه، و گرفتگی قفسه سینه شد باید از اسپری استفاده کند. چند دقیقه پس از استفاده از اسپری، تنفس کودک بهبود می‌یابد.
- اگر کودک بیش از سه مرتبه در هفته به اسپری تسکین دهنده نیاز داشت، یعنی آسم او به خوبی کنترل نشده و باید درمورد روش درمان او با یک پزشک عمومی مشورت شود.
- اگر اسپری پیشگیری کننده برای کودک تجویز شد (اسپری‌های قهوه‌ای، نارنجی یا قرمز)، کودک باید همیشه اسپری را همراه داشته باشد تا بتواند در هنگام بروز علائم ناگهانی، فورا از اسپری استفاده کند.
- اطمینان حاصل کنید که اسپری داروی کافی دارد.
- اطمینان حاصل کنید که تاریخ مصرف اسپری نگذشته است.
- اسپری‌های استنشاقی را در دمای مناسب نگه دارید.
- هنگامی که کودک از اسپری استفاده نمی‌کند، سرپوش را روی آن قرار دهید.
- پزشک باید به کودک نحوه استفاده از اسپری را آموزش دهد تا تمام ذرات اسپری برای کودک موثر باشند.
خطرات
کودکانی که داروی سالبوتامول مصرف می‌کنند ممکن است یک یا چند مورد از علائم زیر را داشته باشند. اگر علائم کودک بهبود نیافته و برطرف نشده و باعث رنجش کودک شدند، با پزشک کودک مشورت کنید. این علائم عبارتند از:
- سردرد
- لرزیدن
- ضربان قلب نامنظم (سریع یا آهسته)
- عصبی بودن یا بی‌قراری
- بوی بد دهان
- تهوع و استفراغ
- خشکی دهان و سرفه
- بی خوابی
- تورم گلو و زبان و مشکل در بلعیدن
