اختلالات (مشکلات) خواب کودکان:علت و درمان
اگر کودک شما در خواب راه می‌رود، مشکل شب ادراری دارد و یا به دیگر اختلالات خواب مانند ترس‌های شبانه دچار شده است، لازم است با پزشک صحبت کنید. گاهی اوقات علت بروز این مشکلات، استرس‌های عاطفی است. در اغلب موارد با به‌کارگیری روش‌های رفتاردرمانی می‌توان مشکل استرس کودکان را درمان کرد. علاوه بر این، لازم است که شما کودکان را در هنگام خوابیدن زیر نظر داشته باشید تا الگوی خواب او را دریابید و متوجه وجود مشکلاتی مانند خرخر کردن یا آپنه تنفسی شوید. اگر کودک شما به آلرژی یا آسم مبتلا است، حتماً توجه کنید که داروهایش را به درستی مصرف می‌کند. مجدداً یادآوری می‌کنیم که پزشک کودک بهتر از همه در مورد درمان اختلالات خواب او می‌تواند به شما کمک کند.
انواع اختلالات خواب کودکان
آپنه در خواب
وجود وقفه‌های بسیار کوتاه در تنفس در هنگام خوابیدن امری عادی است. اما اگر وقفه در تنفس زیاد اتفاق بیافتد و یا زمان آن طولانی‌تر باشد به آن آپنه گفته می‌شود. زمانی که شخصی به آپنه یا وقفه تنفسی مبتلا است، سطح اکسیژن در خون او پایین می‌آید و در خواب او اختلال ایجاد می‌شود. وقفه تنفسی زمانی رخ می‌دهد که تنفس شخص در هنگام خواب متوقف می‌شود. معمولاً مسدود شدن ناحیه فوقانی راه هوایی موجب این اختلال می‌شود که به آن وقفه تنفسی (یا آپنه‌ی ) انسدادی گفته می‌شود. وقفه تنفسی انسدادی یک مشکل شایع و جدی است که موجب می‌شود کودکان خواب سالم و استراحت کافی نداشته باشند. در صورتی که این مشکل درمان نشود، می‌تواند منجر به مشکلات یادگیری، رفتاری، رشدی و قلبی شود. در موارد نادری این مشکل می‌تواند خطر مرگ به همراه داشته باشد.
علل
زمانی که ما می‌خوابیم، عضلات ما شل می‌شوند. این موضوع شامل عضلات پشت گلو نیز می‌شوند که راه هوایی را باز نگه می‌دارند. در وقفه تنفسی انسدادی، این عضلات بیش از حد شل می‌شوند و در نتیجه دیواره‌ی راه هوایی می‌افتد و راه هوایی دچار انسداد شده و نفس کشیدن برای شخص مشکل می‌شود. این مشکل خصوصاً برای افرادی که لوزه‌های بزرگ یا لوزه سوم دارند پیش می‌آید. در واقع، لوزه‌های بزرگ یا لوزه سوم شایع‌ترین دلایل ابتلا به وقفه تنفسی انسدادی هستند. سایر عوامل مؤثر در ابتلا به آپنه عبارتند از:
- داشتن سابقه خانوادگی در ابتلا به وقفه تنفسی انسدادی
- چاقی و اضافه وزن داشتن
- ابتلا به برخی بیماری‌های خاص مانند سندرم داون یا فلج مغزی
- وجود ضایعاتی در ساختار دهان، فک یا گلو که موجب باریک شدن راه هوایی می‌شود.
- داشتن گردن بزرگ (۱۷ اینچ و بیشتر در مردان و ۱۶ اینچ در زنان)
- داشتن زبان بزرگ که ممکن است عقب بیافتد و راه هوایی را در هنگام خواب ببندد.
تشخیص
در صورتی که کودک شما در خواب خرخر می‌کند، به اندازه کافی در خواب استراحت نمی‌کند، در طول روز بسیار خواب‌آلود است یا علائم آپنه (وقفه تنفسی) را دارد لازم است به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید.
در تست خواب، حسگرهایی بر روی برخی از نقاط بدن کودک قرار داده می‌شود. این حسگرها به یک کامپیوتر متصل هستند تا اطلاعاتی را در حینی که کودک خواب است جمع‌آوری کرده و به کامپیوتر منتقل کنند. تست خواب کاملاً بدون عوارض و بدون درد است اما لازم است که بیمار یک شب را در بیمارستان یا خوابگاه مخصوص بگذراند. طی یک تست خواب، موارد زیر بررسی می‌شود:
- حرکات چشم
- ضربان قلب
- الگوی تنفس
- امواج مغزی
- سطح اکسیژن خون
- خرخر و سایر صداها
- حالت بدن در خواب و چگونگی حرکت بدن
درمان
اگر بزرگ بودن لوزه‌ها یا لوزه‌ی سوم موجی وقفه تنفسی در خواب شده باشد، متخصص اطفال، کودک را به یک متخصص گوش و حلق و بینی ارجاع می‌دهد. پزشک متخصص ممکن است تشخیص دهد که لازم است جراحی برداشتن لوزه بر روی کودک انجام شود. این درمان معمولاً برای رفع وقفه تنفسی در خواب (آپنه) مؤثر است.
اگر لوزه سوم یا لوزه بزرگ موجب بروز علائم آپنه نشده باشند یا همچنان بعد از جراحی برداشتن لوزه، علائم آپنه ادامه داشته باشد، پزشک ممکن است روش فشار هوایی مداوم یا (CPAP) را تجویز کند. در این روش، بیمار در حین خواب ماسکی را می‌پوشد که بینی و دهان او را پوشش می‌دهد. این ماسک به دستگاهی متصل است که هوا را به داخل راه‌های هوایی پمپاژ می‌کند. در صورتی که اضافه وزن کودک موجب وقفه تنفسی شده باشد، بسیار مهم است که با کمک پزشک یک برنامه رژیم غذایی مناسب همراه با ورزش برای کودک تنظیم شود و یا از دیگر روش‌های ایمن کاهش وزن استفاده شود. در صورتی که آپنه تنفسی بسیار خفیف باشد، ممکن است پزشکان هیچ درمانی را انجام ندهند و فقط برای مدتی کودک را تحت نظر داشته باشند تا ببینند علائم او بهبود پیدا می‌کند یا خیر و بعد از این مدت در مورد درمان کودک تصمیم می‌گیرند.
راه رفتن در خواب
راه رفتن در خواب اغلب برای کودکان رخ می‌دهد و به ندرت پیش می‌آید که نوجوانان دچار این مشکل شوند. راه رفتن در خواب می‌تواند به صورت ارثی باشد و اغلب در مواقعی رخ می‌دهد که کودک بیمار است، تب دارد، خواب کافی نداشته است و یا استرس دارد. حتی کسانی که مشکل راه رفتن در خواب را دارند نیز این کار را زیاد انجام نمی‌دهند و بنابراین این مشکل، جدی نیست. این افراد اغلب خودشان به رخت خواب بازمی‌گردند و بعداً به خاطر نمی‌آورند که در خواب راه‌رفته‌اند. راه رفتن در خواب اغلب در مراحل خواب عمیق که مرحله ۳ و ۴ از چرخه‌ی خواب است اتفاق می‌افتد.
اما گاهی لازم است که شخص دیگری به فرد کمک کند تا بتواند در مسیر خود را برود و به رختخواب بازگردد. این موضوع درست است که بیدار کردن افرادی که در خواب راه می‌روند، آن‌ها را آزار می‌دهد (البته این کار مضر نیست) بنابراین بهتر است که به آرامی آن‌ها را به سمت رختخوابشان هدایت کنید.
اگر کودک شما در هنگام شب به اندازه کافی می‌خوابد اما به نظر می‌رسد که در طول روز همچنان خسته و خواب‌آلود است، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. در نظر داشته باشید که به جز اختلالات خواب، بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات دیگر نیز می‌توانند موجب خستگی مفرط شوند.
شب ادراری
مشکل شب ادراری ممکن است تا سنین نوجوانی نیز ادامه پیدا کند اما به تدریج برطرف می‌شود. هرچند در برخی از موارد، مشکل شب‌ادراری ناشی از استرس و تنش‌های احساسی است اما در اغلب کودکان، این مشکل جدی نیست. شب‌ادراری نهایتاً متوقف می‌شود و معمولاً این موضوع در دختران زودتر از پسران برطرف می‌شود. از سوی دیگر، هرچند این موضوع زیاد شایع نیست اما ممکن است در مواردی، شب‌ادراری ناشی از عفونت یا آلرژی باشد.
سندرم پاهای بی‌قرار
ابتلا به سندرم پاهای بی‌قرار امری عادی در بین کودکان ۸ سال و بالاتر است. این اختلال خواب، نورولوژیکی (عصبی) است و موجب احساسی مبهم مانند پیچ خوردن در پاها می‌شود و شخص حس می‌کند که می‌خواهد حرکت کند و نمی‌تواند در برابر این حس مقاومت کند. محققان معتقدند که ابتلا به سندرم پاهای بی‌قرار می‌تواند عامل ژنتیکی قوی داشته باشد. کودکان مبتلا به سندرم پاهای بی‌قرار یا رعشه در حسن خواب در خوابیدن مشکل دارند و به سختی به خواب فرو می‌روند. نداشتن خواب خوب در شب موجب خستگی مفرط در طول روز و بدخلقی و تحریک‌پذیری کودک می‌شود. بر ساس نتایج تحقیقات اخیر، بیش فعالی و افسردگی در بین افراد مبتلا به سندرم پاهای بی‌قرار بیشتر شایع است. در مورد روش‌های درمان سندرم پاهای بی‌قرار میتوانید با متخصص اطفال مشورت کنید.
