بیماری سلیاک در کودکان:علائم، تشخیص،عوارض و درمان

بیماری سلیاک یک اختلال خود ایمنی است که به دلیل عدم تحمل گلوتن در بدن رخ می‌دهد. این بیماری در کودکان باعث می‌شود مصرف مواد غذایی حاوی گلوتن به پرزهای روده کوچک که مسئول جذب مواد مغذی هستند، آسیب وارد کند. هنگامی که پرزهای روده آسیب می‌بینند، بدن کودک قادر نسیت مواد مغذی مورد نیاز برای رشد خود را جذب کند. در این صورت کودک ممکن است دچار سوء تغذیه گردد. این بیماری درمان ندارد، اما روش‌هایی برای به حداقل رساندن علائم و هر گونه آسیب روده‌‌ها در کودکان مبتلا به بیماری سلیاک وجود دارد.

بیماری سلیاک چیست؟

بیماری سلیاک یک اختلال گوارشی است که با آسیب روده کوچک همراه است. این بیماری از طریق خوردن غذاهای حاوی گلوتن ایجاد می‌شود. گلوتن پروتئینی است که به طور طبیعی در گندم، جو و چاودار یافت می‌شود و معمولاً در غذاهایی مانند نان، ماکارونی، کلوچه و کیک فراوان است. بسیاری از غذاهای از پیش بسته بندی شده، رژ لب و برق لب، رژ مو و محصولات پوست، خمیر دندان، ویتامین‌ها، مکمل‌ها و داروها (به ندرت) حاوی گلوتن هستند. بیماری سلیاک می‌تواند بسیار جدی و خطرناک باشد. این بیماری می‌تواند باعث مشکلات گوارشی طولانی مدت شده و مانع جذب تمام مواد مغذی مورد نیاز بدن شود. بیماری سلیاک همچنین می‌تواند غیر از روده، بدن را نیز تحت تأثیر قرار دهد.

تفاوت بیماری سلیاک با حساسیت به گلوتن چیست؟

بیماری سلیاک با حساسیت به گلوتن موجود در گندم (عدم تحمل گندم) متفاوت است. اگر شما حساسیت به گلوتن داشته باشید، ممکن است علائمی شبیه به بیماری سلیاک مانند درد شکم و خستگی را تجربه کنید. اما حساسیت به گلوتن بر خلاف بیماری سلیاک به روده کوچک آسیب نمی‌زند. بیماری سلیاک با حساسیت به گلوتن گندم تفاوت دارد. در هر دو مورد، سیستم ایمنی بدن شما نسبت به گندم واکنش نشان می‌دهد. با این حال، برخی از علائم حساسیت به گندم مانند (خارش چشم یا مشکل تنفسی) با علائم بیماری سلیاک متفاوت است. همچنین حساسیت به گندم، آسیب طولانی مدت در روده کوچک ایجاد نمی‌کند.

عوامل

تحقیقات نشان می‌دهد که بیماری سلیاک تنها در افراد دارای ژن‌های خاص بروز می‌کند. در حدود یک سوم از جمعیت دارای این ژن‌های مشترک هستند. افراد همچنین با خوردن مواد غذایی حاوی گلوتن ممکن است دچار بیماری سلیاک شوند. گاهی اوقات این بیماری در اعضای یک خانواده شایع است. حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از بستگان نزدیک افراد مبتلا به بیماری سلیاک به آن مبتلا هستند.

علائم و نشانه‌ها

در افراد مبتلا به بیماری سلیاک ممکن است مشکلات گوارشی یا علائم دیگر بروز کند. علائم گوارشی در کودکان شایع‌تر است و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• نفخ و یا احساس سنگینی و یا ورم شکم
• اسهال مزمن
• یبوست
• تهوع
• مدفوع کمرنگ، بدبو، یا چرب که روان است.
• دل درد
• استفراغ

کودکان مبتلا به بیماری سلیاک قادر به جذب مواد مغذی مورد نیاز برای رشد طبیعی بدن نیستند و این امر می‌تواند منجر به:

• آسیب به مینای دندان دندانهای دائمی
• بلوغ دیررس
• اختلال رشد در کودکان
• تغییرات خلق و خو، تحریک پذیری و یا بی‌قراری
• کندی رشد و قد کوتاه
• کاهش وزن

سایر مشکلات سلامت در افراد مبتلا به بیماری سلیاک

اگر مبتلا به بیماری سلیاک هستید، احتمالاً در معرض بیماری‌های زیر قرار دارید:

• بیماری آدیسون
• بیماری تیروئید (بیماری تیروئید)
• سیروز صفراوی اولیه
• دیابت نوع ۱

روش‌های تشخیص

تشخیص بیماری سلیاک می‌تواند دشوار باشد. زیرا برخی از نشانه‌های آن مشابه با علائم بیماری‌هایی مانند سندرم روده تحریک پذیر (IBS) و عدم تحمل لاکتوز است. پزشک شما ممکن است با بررسی سابقه پزشکی و خانوادگی‌تان و معاینه فیزیکی و انجام یک سری آزمایشات، بیماری سلیاک را تشخیص دهد.

بررسی تاریخچه پزشکی و خانوادگی

پزشک شما اطلاعاتی در مورد سلامت خانواده‌تان سؤالاتی را مطرح خواهد کرد، مخصوصاً اگر کسی در خانواده شما سابقه بیماری سلیاک دارد.

معاینه فیزیکی

معمولاً پزشک در زمان معاینه کارهای زیر را انجام می‌دهد:

• بدن شما را برای مناطق خارش پوستی (راش) یا سوء تغذیه بررسی می‌کند. بیماری سوء تغذیه زمانی رخ می‌دهد که بدن شما به اندازه کافی ویتامین‌ها و مواد معدنی و دیگر مواد مغذی لازم برای سلامتی را دریافت نمی‌کند.
• با استفاده از گوشی پزشکی به صدای شکم شما گوش می‌دهد.
• با ضربه آهسته بر روی شکم شما میزان درد و سنگینی یا تورم آن را بررسی می‌کند.

معاینه دندان‌‌ها

برای برخی افراد، بررسی وضعیت دندان‌ها می‌تواند اولین گام برای تشخیص بیماری سلیاک باشد. معایب مینای دندان مانند لکه‌های سفید، زرد و یا قهوه‌ای بر روی دندان‌ها، مشکل بسیار شایع در افراد مبتلا به بیماری سلیاک به ویژه کودکان است. بررسی این معایب می‌تواند در شناسایی بیماری سلیاک به دندان‌پزشکان و دیگر متخصصان کمک کند.

آزمایشات پزشکی

• تست خون: برای تست آنتی بادی‌های شایع در بیماری سلیاک ممکن است یک نمونه خون شما به آزمایشگاه ارسال گردد.
• آزمایشهای ژنتیکی: اگر بیوپسی (نمونه‌برداری) و آزمایش خون وجود بیماری سلیاک را در بدن شما به طور قطعی نشان ندهد، پزشک شما ممکن است به منظور بررسی تغییرات ژن‌ها و یا جهش‌های ژنتیکی، آزمایش ژنتیک را به شما توصیه کند. در صورت عدم وجود این ژن‌ها در بدن شما بسیار بعید است که به بیماری سلیاک مبتلا باشید.
• بیوپسی روده: اگر آزمایش خون نشان دهد که شما مبتلا به بیماری سلیاک هستید، پزشک شما آزمایش نمونه‌برداری ( بیوپسی) را برای اطمینان از وجود این بیماری به شما توصیه می‌کند.

کنترل و درمان

پیروی از رژیم غذایی فاقد گلوتن

اگر کودک شما مبتلا به بیماری سلیاک است، پزشک‌تان در خصوص اینکه چه غذاهایی را می‌توانید به کودک خود بدهید و از دادن چه غذاهایی باید خودداری کنید، شما را راهنمایی خواهد کرد. تنها درمان بیماری سلیاک اجتناب همیشگی از مصرف غلات، ماکارونی، نان و حبوبات پخته شده حاوی گلوتن است. همچنین کودکان مبتلا به این بیماری باید از مواد غذایی آماده مانند سوپ کنسرو شده و خورش حاوی غلات و حبوبات فرآوری شده پرهیز کنند. حتی مقدار بسیار کمی از گلوتن می‌تواند منجر به علائم بیماری در کودک شما شود. از آنجا که این تغییرات تا حد زیادی زندگی روزمره خانواده و رژیم غذایی کودک‌تان را تحت تأثیر قرار خواهد داد، پزشک ممکن است شما را به یک متخصص تغذیه معرفی کند.

اجتناب از داروها و محصولات غیر خوراکی حاوی گلوتن

علاوه بر تجویز یک رژیم غذایی فاقد گلوتن، پزشک‌ به شما توصیه خواهد کرد که از تمام منابع احتمالی گلوتن اجتناب کنید. اگر مبتلا به بیماری سلیاک هستید، از یک داروساز در مورد مواد تشکیل دهنده این داروها سؤال کنید:

• داروهای بدون نسخه
• ویتامین‌ها و مواد معدنی

گلوتن ممکن است از طریق دست زدن به محصولات حاوی گلوتن، وارد دهان شود. محصولاتی که ممکن است حاوی گلوتن باشند شامل:

• خمیر بازی کودکان
• محصولات پوست و مو
• خمیر دندان و دهان شویه

اگر رژیم غذایی فاقد گلوتن مؤثر واقع نشود، چه باید کرد؟

اگر پس از شروع یک رژیم غذایی فاقد گلوتن بهبود نیافتید، هنوز هم ممکن است غذایی که می‌خورید یا محصولاتی که مصرف می‌کنید، حاوی مقدار کمی گلوتن باشد. تأثیرات درمانی و پاسخ بدن شما به رژیم غذایی فاقد گلوتن زمانی شروع خواهد شد که شما از تمام منابع پنهان گلوتن اجتناب کنید. منابع پنهان گلوتن شامل افزودنی‌های ساخته شده با گندم است، از قبیل:

• نشاسته خوراکی اصلاح شده
• طعم دهنده مالت
• مواد نگهدارنده

عوارض

عوارض بلند مدت بیماری سلیاک عبارتند از:

• سوء تغذیه: وضعیتی است که در آن بدن کودک به اندازه کافی ویتامین‌ها، مواد معدنی و دیگر مواد مغذی را که برای سلامتی نیاز دارد، دریافت نمی‌کند.
• تسریع پوکی استخوان و یا نرم شدن استخوان.
• مشکلات سیستم عصبی

عوارض نادر می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• سرطان روده
• بیماری‌های کبد
• سرطان لنفوم ، که سرطان بخشی از سیستم ایمنی به نام سیستم لنفاوی است که شامل روده نیز می‌باشد.