کم شدن آب بدن در کودکان و نوزادان: علایم، علت و درمان
همه‌ی ما هرروز مقداری از آب بدن را در اثر عرق کردن، اشک ریختن، ادرار و مدفوع از دست می‌دهیم. آب بدن همچنین از طریق پوست تبخیر میشود و هنگامی‌که ما نفس می‌کشیم به شکل بخار از بدنمان جدا میشود. ما معمولاً این مایع بدن و نمک موجود در آن را از طریق رژیم غذایی روزانه خود جایگزین می‌کنیم. گاهی اوقات کودکان مقدار زیادی آب و نمک بدن را از دست می‌دهند. این مسئله هنگامی‌که کودک تب، اسهال یا استفراغ داشته باشد اتفاق می‌افتد و یا در اثر دوره‌های طولانی‌مدت ورزش که همراه با تعریق زیاد هستند. همچنین برخی از بیماری‌ها میتواند نوشیدن مایعات را برای آنها سخت کند. اگر کودکان نتوانند مایعاتی را که ازدست‌داده‌اند جایگزین کنند، ممکن است دچار کم‌آبی بدن شوند.
کم‌آبی بدن در کودکان میتواند در خانه با جایگزین کردن این مایعات با نوشیدنی‌ها درمان شود. این کار جایگزینی مایع نام دارد. کم آب شدن بدن بیشتر در اثر عفونت‌های ویروسی که به‌طور طبیعی روند رشد آن ها تکمیل میشود، صورت میگیرد. اگر کودکتان علائم ذکر شده در بالا را دارد، یا در روز های گرم یا در طول فعالیت فیزیکی شدید، زیاد عرق میکند، برای مطلع شدن از نشانه های کم آبی بدن به دکتر مراجعه کنید. این کم ابی بدن میتواند از طریق سرم خوراکی و داخل وریدی درمان شود.
کم شدن آب بدن در کودکان چیست؟
کم شدن آب بدن در کودکان به این معناست که بدن آنها به‌اندازه کافی مایع نداشته باشد. احتمال کم شدن آب بدن در نوزادان و کودکان کم سن تر نسبت به کودکان بزرگ‌تر یا بزرگ‌سالان بیشتر است زیرا آنها مایعات نسبتاً بیشتری از بدن را سریعاً از دست می‌دهند.
دلایل
- کم شدن آب بدن در کودکان در اغلب موارد به علت تب ، اسهال، استفراغ و کاهش میل آنها به نوشیدن یا خوردن در اثر عفونت ویروسی می‌باشد. گاهی اوقات زخم‌های درون دهان کودک (که توسط ویروس‌های مختلفی ایجادشده‌اند) خوردن یا آشامیدن را سخت می‌کنند که این مسئله باعث کاهش آب بدن یا بدتر شدن آن میشود.
- بیشتر عفونت‌های باکتریایی جدی ممکن است باعث این شود که کودک میلی به خوردن نداشته باشد و ممکن است باعث ایجاد استفراغ و اسهال شود.
- عفونت‌های انگلی ایجادشده توسط Giardia، بیماری به نام giardiasis (ژیاردیا) ایجاد میکند که میتواند منجر به اسهال و از دست دادن مایعات بدن شود.
- تعریق شدید در محیط خیلی گرم میتواند باعث کم‌آبی بدن شود.
- ادرار بیش‌ازحد میتواند ناشی از دیابت‌های ناشناخته یا درمان نشده باشد.
- بیماری‌هایی مثل فیبروز سیستیک یا اسپروی سلیاک نمی‌گذارند غذا جذب شود و می‌توانند باعث ایجاد کم‌آبی بدن شوند.
علائم
- گود رفتن چشم‌ها
- کاهش دفعات ادرار یا خشک ماندن پوشک‌ها
- فرورفته به نظر رسیدن بخش نرم قسمت جلوی سر نوزادان ( به نام ملاج)
- نبود اشک موقعی که کودک گریه میکند
- غشاهای مخاطی خشک یا چسبنده
- لتارژی
- بی‌قراری کودک
چه هنگامی نیاز به مشاوره‌ی پزشکی فوری است؟
- اگر کودک شما لتارژی داشته باشد
- اگر نمی‌توانید خود را به دکتر برسانید
- اگر فرزند شما از دل درد شدید می‌نالد
- اگر دهان کودک شما خشک باشد
تشخیص
دکتر یک تاریخچه‌ی پزشکی و آزمایش فیزیکی کامل برای تعیین شدت و علت کم‌آبی بدن کودک انجام می‌دهد.
ممکن است دستور انجام آزمایش‌های آزمایشگاهی خاصی داده شود.
- شمارش گلوبولی کامل میتواند باعث تشخیص عفونت شود
- کشت‌های خون می‌توانند نوع خاصی از عفونت را شناسایی کنند.
- آزمایش شیمی خون ممکن است اختلالات الکترولیتی ناشی از استفراغ و اسهال را شناسایی کند.
- آزمایش ادرار میتواند عفونت مثانه را شناسایی کند، شواهدی از شدت کم‌آبی را نشان دهد و همچنین میتواند قند و کتونها را در ادرار (که نشان‌دهنده دیابت‌های کنترل نشده است) نشان دهد.
- در برخی موارد، ممکن است پزشک دستور دهد که آزمایشات دیگر نظیر رادیوگرافی قفسه سینه، آزمایش بررسی وجود روتاویروس، کشت‌های مدفوع یا لومبار پانکچر (پونکسیون لومبار) انجام داده شود.
درمان
محلول سرم خوراکی (ORS)
جایگزین مناسب مایعات برای کودکان «محلول‌های سرم خوراکی (ORS)» نام دارند. شما میتوانید این محصولات را در اکثر داروخانه‌ها پیدا کنید. برای نوزادانی که با شیشه شیر می‌خورند ORS را درصورتی‌که دو یا چندین بار استفراغ کرده باشد به او بدهید. ORS را طی ۸ ساعت باید به کودک داد. اگر کودک ۱ یا ۲ بار استفراغ کرده باشد نصف آن را طی دو بار شیردهی به کودک بدهید و پس از ان محلول را طبق روال همیشگی به او بدهید. برای نوزادانی که شیر مادر را می‌خورند میزان ORS را در هر بار شیر دادن کم کنید. اگر نوزاد دو بار استفراغ کرد هر ۱ تا دو ساعت از یک سینه به او شیردهید. اگر نوزاد بیشتر از دو بار استفراغ کرد هر ۳۰ تا ۶۰ ثانیه، به مدت ۴ تا ۵ دقیقه به او شیردهید. اگر استفراغ کردن نوزاد ادامه داشت، به مدت ۴ ساعت به او ORS دهید. مقادیر کم ORS را با قاشق چای‌خوری یا سرنگ (۵ تا ۱۰ ml) هر ۵ دقیقه به نوزاد بدهید.به کودکان بالای یک سال مقدارهای کمی از مایعات شفاف طی ۸ ساعت داده میشود. نوشیدنی بدون گاز (نوشیدنی‌هایی که باز شده و سپس تکان داده می‌شوند تا گازشان از بین برود)، گاتورید، سوپ‌های آبکی، آب‌نبات‌ها و ORS را می‌توان برای حالت تهوعی (استفراغی) که همراه با اسهال باشد به بیمار داد. آب یا قطعات یخ را می‌توان فقط برای تهوع (استفراغ) استفاده کرد. هر پنج دقیقه مقادیر کم (۱ قاشق غذاخوری) داده شود. پس از ۴ ساعت بدون استفراغ میزان آن را دو برابر کنید. پس از ۸ ساعت بدون استفراغ، جامدات را اضافه کنید.
- محدود کردن جامدات به غذاهای بدون نمک و ادویه (کربوهیدرات‌های پیچیده) به مدت ۲۴ ساعت.
- با saltine crachers، نان سفید، برنج، سیریالهای (حبوبات) خشک‌شده و ...شروع کنید.
- تمام داروهای غیرضروری را برای مدت هشت ساعت قطع کنید.
- اگر تب واقعاً نیاز به دارو داشت، از شیاف استامینوفن استفاده کنید.
روش داخل وریدی یا IV
- اگر بدن کودک شما نسبتاً کم‌آب شده باشد (۵ تا ۱۰ درصد از وزن کل بدن کم شده باشد)، پزشک ممکن است لوله‌ای را درون یک ورید (رگ) بگذارد تا از این طریق آب‌رسانی به بدن کودک را انجام دهد. اگر کودکتان بتواند پس از جایگزینی مایعات از طریق IV، مایعات را از طریق دهان دریافت کند، بعد از جایگزینی مایعات از طریق IV بهبود یابد و هیچ عفونت یا بیماری مهم خطرناک آشکاری نداشته باشد به خانه فرستاده میشود. موقعی که به خانه فرستاده میشود به شما دستورالعمل‌های آب‌رسانی خوراکی (سرم خوراکی)، دستورالعمل‌هایی برای پیگیری دقیق (نزدیک) با دکتر خانواده و دستورالعمل‌های مربوط به مواردی که باید نگران آنها باشید و دلایل بازگشت یا تماس با متخصص مراقبت‌های بهداشتی‌تان دریافت خواهید کرد.
- اگر بدن کودکتان به‌شدت کم‌آب شده است (بیش از ۱۰ تا ۱۵ درصد کاهش وزن) به‌احتمال‌زیاد باید برای ادامه دادن به جایگزینی مایعات از طریق IV، معاینه و اغلب برای انجام آزمایش‌های بیشتر برای تعیین دلیل ایجاد کم‌آبی بدن در بیمارستان بستری شود. کودکان مبتلا به عفونت‌های باکتریایی آنتی‌بیوتیک دریافت می‌کنند، اما عفونت‌های ویروسی معمولاً نیازی به درمان خاصی با آنتی‌بیوتیک ندارد. در کودکان استفراغ و اسهال تقریباً هرگز با داروهای ضد تهوع (به نام antiemetic ها یا داروهای ضد استفراغ) یا ضد اسهال درمان نمی‌شوند. این نوع درمان معمولاً اسهال را طولانی میکند.
پیشگیری
- اغلب جلوگیری از مبتلا نشدن کودکتان به عفونت‌های ویروسی که موجب ایجاد بسیاری از موارد کم‌آبی بدن می‌شوند، غیرممکن است. کلید آن این است که علائم خطر را زود شناسایی کنید و سریعاً جایگزینی مناسب مایعات را آغاز کنید.
- اگر کودک شما بیشتر از ۴ یا ۵ بار در ۲۴ ساعت متوالی استفراغ یا اسهال داشت، برای جلوگیری از کم شدن آب بدن او، جایگزینی مایعات را با Pedialyte (پدیالیت) یا یک مایع مشابه آغاز کنید.
- هر موقع در مورد توانایی فرزندتان در گرفتن مایعات کافی نگران هستید با پزشک خود تماس بگیرید.
