استفراغ و بالا آوردن نوزادان: علل و درمان
نوزادان تازه متولدشده ممکن است به دلایل مختلف استفراغ کنند. با این که این موضوع هم برای والدین و هم برای نوزادان آزاردهنده است اما معمولاً دلایل بسیار ساده‌ای دارد. استفراغ کردن نوزادان در هفته‌های اول پس از تولد عادی است زیرا باید با نحوه تغذیه خود سازگاری پیدا کنند. زمانی که نوزاد به جای آروغ زدن (بالا آوردن مقدار کمی شیر) استفراغ کند و مقدار بیشتری از غذایی که خورده را بالا آورد، برای نوزاد فقط چکیدن چند قطره از چانه نیست و می‌تواند برای او ترسناک باشد و موجب گریه او شود.
علل استفراغ کردن
اگر نوزاد شما استفراغ می‌کند و شما به دنبال پیدا کردن علت آن هستید باید مطمئن شوید که کودک خوب و راحت است. برخی علل استفراغ کردن عبارتند از:
مشکلات تغذیه‌ای
در اولین ماه‌های پس از تولد نوزاد، استفراغ کردن ممکن است با مشکلات تغذیه‌ای مانند بیش از حد شیر خوردن ارتباط داشته باشد. یکی از علل کمتر شایع استفراغ کردن نیز آلرژی به پروتئین شیر مادر یا شیر خشک است.
عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی
جمع شدن اخلاط یا عفونت‌های تنفسی مانند سرماخوردگی می‌تواند باعث استفراغ کردن شود به خصوص در زمانی که با سرفه کردن همراه باشد. همچنین در صورتی که در طول دوره سرماخوردگی اخلاط جمع شده و بخواهد از گلو عبور کند و شکم و معده نوزاد را تحریک کند باعث استفراغ می‌شود. برخی از نوزادان برای خارج کردن این اخلاط از سیستم بدن خود دچار استفراغ می‌شوند. آنفولانزا معده یا بیماری‌های دیگر مرتبط با معده و روده یکی دیگر از علل استفراغ کردن هستند. اگر پوشش داخلی معده یا روده به دلیل وجود باکتری با ویروس دچار عفونت شد ممکن است علائمی نظیر اسهال، بی‌اشتهایی، دل درد و تب ایجاد شوند. معمولاً استفراغ کردن پس از گذشت ۱۲ تا ۲۴ ساعت متوقف می‌شود. عفونت مجاری ادرار، عفونت و چرک گلو، پنومونی، مننژیت و حتی عفونت‌های گوش ممکن است باعث ایجاد حالت تهوع و استفراغ شوند.
گریه کردن بیش از حد
گریه طولانی مدت نوزاد می‌تواند باعث تحریک رفلاکس معده و استفراغ کردن نوزاد شود. با این که این مشکل برای هر دوی شما آزاردهنده است اما استفراغ کردن در هنگام گریه کردن از لحاظ فیزیکی آسیبی به نوزاد وارد نمی‌کند. اگر نوزاد سالم به نظر می‌رسد جای نگرانی وجود ندارد.
بیماری حرکت
برخی نوزادان دچار بیماری حرکت هستند که می‌تواند در کارهای روزانه آنها مانند نشستن در اتومبیل در حال حرکت اختلال ایجاد کند. متخصصین بر این باورند که بیماری حرکت زمانی اتفاق می‌افتد که بین آنچه کودک می‌بیند و آنچه با اعضای بدن خود مانند گوش داخلی و برخی عصب‌ها حس می‌کند تمایز وجود داشته باشد.
ماده سمی
اگر کودک شما ماده سمی مانند دارو، گیاهان و مواد شیمیایی بخورد دچار استفراغ می‌شود. همچنین در صورتی که غذا یا آب مسموم بخورد نیز ممکن است دچار استفراغ شود.
انسداد روده
استفراغ مدام و ناگهانی ممکن است علامت ابتلا به بیماری‌هایی نادری مانند انسداد روده یا در هم‌روی روده (زمانی که یک قسمت از روده روی قسمت دیگر آن می‌افتد)، چرخش روده یا بیماری هیرشپرونگ (انسداد به دلیل ضعف حرکتی روده) باشد. از آنجا که انسداد ممکن است باعث ابتلا به سوءتغذیه، بی‌آبی بدن و بیماری‌های دیگر شود، معمولاً باید تحت مراقبت‌های فوری پزشکی قرار گرفته و عمل‌های جراحی بر روی بیمار انجام شود.
تنگی پیلور
این بیماری نادر معمولاً در هفته‌های اول پس از تولد ایجاد می‌شود. نوزادان مبتلا به تنگی پیلور یا بیماری هیرشپرونگ دچار استفراغ می‌شوند زیرا عضلات بین معده و روده ضخیم می‌شوند و به همین دلیل غذا نمی‌تواند از این مسیر عبور کند. این بیماری معمولاً باعث استفراغ‌های پرشتاب می‌شود. از آنجا که این بیماری ممکن است باعث ابتلا به سوءتغذیه، بی‌آبی بدن و بیماری‌های دیگر شود باید فوراً تحت مداوا قرار گیرد. در صورتی که شما فکر می‌کنید ممکن است کودک به این بیماری مبتلا شده باشد، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید. تنگی پیلور ممکن است با انجام عمل جراحی درمان شود.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
معمولاً استفراغ ممکن است نشانه ابتلا به بیماری‌های مهم‌تر و جدی‌تری باشد. در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر باید به پزشک مراجعه کنید:
- مشاهده علائم بی‌آبی بدن مانند خشک شدن دهان، نداشتن اشک، فرورفتگی ملاج، بی‌رمقی و دفع ادرار کمتر از حد معمول و خشک بودن پوشک (کمتر از ۶ پوشک در روز)
- تب
- رد کردن شیر مادر یا شیر خشک
- استفراغی که بیش از ۱۲ ساعت ادامه داشته باشد یا استفراغ شدید و جهشی
- راش پوستی که وقتی پوست را فشار می‌دهید برطرف نمی‌شود.
- بی‌خوابی یا عصبی بودن و تحریک‌پذیری شدید
- تنگی نفس
- تورم شکم
- استفراغ یا زردآبه (ماده سبز رنگ) در استفراغ
- استفراغ شدید مدام نوزاد تا یک ساعت و نیم پس از تغذیه
درمان
همه نوزادان استفراغ می‌کنند و معمولاً جای نگرانی ندارد. در اینجا به نکاتی اشاره می‌کنیم که می‌تواند به بهبود حال کودک کمک کند:
میزان آب بدن او را حفظ کنید
زمانی که کودک شما استفراغ می‌کند، مایعات بدن او کاهش می‌یابد و باید از او در برابر بی‌آب شدن بدن مراقبت کرد. باید به نوزاد مطابق با دستور متخصص اطفال، محلول آبرسانی خوراکی (او آر اس) داده شود. اگر نوزاد شما کمی بزرگ‌تر است به او آب‌میوه یا نوشیدنی‌های کربوهیدرات دار ندهید زیرا این مایعات به حفظ مایعات بدن او کمک کرده اما ممکن است هضم این نوشیدنی‌های شیرین برای کودک شما دشوار باشد. همچنین این نوشیدنی‌ها نمی‌توانند نمک و مواد معدنی که کودک به دلیل استفراغ کردن از دست داده است را دوباره تأمین کنند. به جای این نوشیدنی‌ها بهتر است به کودک آب نارگیل، سوپ‌های رقیق یا آب نوشیدنی ساده بدهید.
او را به حالت عادی بازگردانید
اگر از توقف استفراغ کودک، ۱۲ ساعت گذشته باشد شما می‌توانید رژیم غذایی معمول او را ادامه دهید اما باید به او مقادیر زیادی مایعات بنوشانید. با غذاهایی که هضم آنها برای نوزاد راحت است مانند برنج آبکی، حریره و پنیر شروع کنید.
به کودک کمک کنید تا استراحت کند
استراحت کردن و خوابیدن نیز به بهبودی کودک شما کمک می‌کند. غالباً معده در هنگام خواب مواد را در روده تخلیه می‌کند و از استفراغ کردن کودک پیشگیری می‌کند. به کودک داروهای ضد تهوع ندهید مگر این که پزشک برای او تجویز کرده باشد. اگر کودک شما به مهدکودک می‌رود او را تا ۴۸ ساعت پس از آخرین بار که استفراغ کرده است در منزل نگه دارید.
پس از پایان استفراغ کردن، چه موقع می‌توان به کودک غذا داد؟
معمولاً پزشکان توصیه می‌کنند که از دادن غذاهای جامد به مدت ۲۴ ساعت پس از بهبودی بیماری که باعث استفراغ کردن او شده است پرهیز کنید. پس از آن، اگر استفراغ کردن کودک کم یا متوقف شده است و اشتهای او بازگشته است شما می‌توانید به آرامی مایعات و غذاهای سالم (در صورتی که به سنی که می‌تواند غذاهای سفره را بخورد رسیده است) بدهید.
در صورت وجود زردآبه یا خون در استفراغ کودک آیا باید نگران بود؟
ممکن است آروغ نوزاد تازه متولدشده خونی باشد زیرا ممکن است نوک سینه مادر ترک خورده و خونی شده باشد. خون در استفراغ کودک ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که استفراغ شدید نوزاد باعث پاره شدن عروق خونی مسیر عبور غذا شده باشد. همچنین ممکن است در صورت خوردن خون از زخم سینه مادر یا به دلیل خون‌دماغ شدن در ۶ ماه گذشته در استفراغ کودک خون دیده شود. معمولاً این موارد جای نگرانی ندارند. استفراغ سبز و پنیری شکل ممکن است به این دلیل باشد که روده‌ها مسدود شده است و انسداد روده نیز یک بیماری است که نیاز به درمان فوری دارد.
